آیا رجعت بعد از مهدیین آغاز می شود؟

بازدیدها: 20

 

احمد اسماعیل بصری معروف به احمدالحسن، معتقد است که دو نوع رجعت وجود دارد. یک رجعت در زمان خودش به نام قیام یمانی می باشد. که از آن به رجعت مثل تعبیر کرده است. رجعت دیگر بعد از فوت قائم بیست و چهارم یا همان مهدی دوازدهم رخ خواهد داد که مردگان بازخواهند گشت و دوران رجعت اهل بیت آغاز می شود. همچنین وی معتقد است که مراد از اصحاب کهف، مالک اشتر و دیگر افرادی که به عنوان رجعت کننده ذکر شده اند، شخص حقیقی آن ها نمی باشد بلکه افراد و یاران خودش می باشند که مانند اصحاب کهف هستند و یا مانند مالک اشتر دارای شجاعت اند.

 

دوران پس از امام مهدی(علیه السلام)

یکی از ابهامات موجود در بین مردم، بحث چگونگی دوران پس از امام مهدی(علیه السلام) است. با مراجعه به منابع موجود، این دوران به سه بخش تقسیم می‌ گردند:

الف. مهدیین

روایات مرتبط با بحث «مهدیین» پس از قائم(علیه السلام) در پست “مهدیین چه کسانی هستند؟” مورد بررسی و نقد قرار گرفت؛ لذا گفته شد که در باور شیعیان، حقیقتی با عنوان «مهدیین»، که دارای مقام وصایت پیامبر اکرم(علیه السلام) باشد وجود ندارد.

ب. برپایی قیامت

شیخ مفید(رحمه الله علیه) عبارتی در خصوص برپایی قیامت پس از وفات امام مهدی(علیه السلام) آورده و آن را به روایات معصومین(علیه السلام) استناد داده است. البته واقعیت این است که چنین روایتی در کتب شیعی وجود نداشته و مراد شیخ مفید، روایات اهل سنت است:

از اکثر روایات چنین برداشت می‌ شود که چهل روز پس امام مهدی(علیه السلام) قیامت بر پا می‌شود و در این زمان هرج و مرج شده و مردگان زنده شده و برای حساب و جزای محشر آماده می‌ شوند. (1)

ج. رجعـت

یکی از مسلمات شیعه، باور به رجعت است. بدین معنا که پس از ظهور امام دوازدهم(علیه السلام) برخی از برگزیدگان الهی به همراه ائمه معصومین(علیهم السلام) یکی پس از دیگری رجعت کرده (2) و خلافت و حکومت عدل امام مهدی(علیه السلام) را تا روز قیامت ادامه خواهند داد. این اعتقاد با حدیث ثقلین نیز همخوانی دارد.

چرا رجعت حتمی است؟

 

• قدرت و سنت الهی

خدای متعال قادر به بازگشت مجدد رجعت در امت های گذشته اتفاق افتاده و در امت اسلام نیز اتفاق خواهد افتاد. پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) درباره تکرار سنت و حوادث پیشینیان در این امت فرمود:

هر اتّفاقی که در امت‌های پیشین رخ داد، با تطابق کامل و بدون ذره‌ای کم و زیاد، در این امّت هم رخ می‌ دهد. (3)

آیات و روایات متعددی دلالت بر آن دارند که یکی از سنت‌ های الهی درباره امت‌های پیشین، تحقق رجعت بوده است. لذا از رهگذر تکرار سنت‌های الهی، می‌توان به تکرار رجعت در امت پیامبر(صل الله علیه و آله) نیز یقین پیدا کرد. چنانچه از امام رضا(علیه السلام) پرسیده شد:

نظر شما درباره رجعت چیست؟ امام رضا(علیه السلام) فرمودند: رجعت، حق است. در امّت‌های سابق بوده و قرآن در این باره شهادت می‌ دهد. در این امّت نیز خواهد بود؛ زیرا پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) فرمود: هر چه در امّت‌ های پیشین اتفاق افتاده است، با تطبیق کامل و بدون ذره‌ای کم و زیاد، در این امّت هم اتفاق می‌ افتد. (4)

 

• آیات رجعت

آیات قرآن کریم بر وقوع رجعت شهادت داده‌اند. به عنوان نمونه در قرآن کریم آمده است:

«وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فهم یوزعون»(5)

و روزى که ما از هر امّتى، گروهى از کسانى که آیات ما را تکذیب مى‌ کردند محشور مى‌ کنیم؛ و آنها را نگه مى‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند.

از ظاهر آیه برمى‌آید که حشر در آن، غیر از حشر در روز قیامت است، زیرا حشر در روز قیامت اختصاص به یک فوج از هر امت ندارد، بلکه تمامى امت‌ها در آن محشور مى‌ شوند و حتى به حکم آیه‌ «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً»(6)، یک نفر هم از قلم نمى‌افتد، اما در این آیه مى‌ فرماید: از هر امتى فوجى را محشور مى‌کنیم.(7) روایات معصومین(علیهم السلام) (8) و همچنین اکثریت قریب به اتفاق مفسرین و علمای شیعه، این آیه را مرتبط با رجعت دانسته‌ اند.(9)

 

• روایات رجعت

روایات متعددی که بر تحقق و حتمی بودن رجعت شهادت داده و آن را از ایام الهی دانسته ‌اند. به عنوان نمونه از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است:

ایام خداوند سه روز است؛ روز قیام قائم(علیه السلام) روز بازگشت و رجعت و روز قیامت. (10)

رجعت معصومین(علیهم السلام)

روایات اشاره به آن دارند که تمامی معصومین(علیهم السلام) به همراه بهترین و بدترین افراد زمان خود رجعت می‌کنند. به عنوان نمونه در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است:

عبدالکریم بن عمرو الخثعمی می ‌گوید: از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که فرمود: هیچ امامی در قرنی نیست مگر این که با او نیکوکار و فاجر در زمانش بر می‌گردند تا این که خداوند مؤمن را بر کافر چیره می‌ گرداند. (11)

همچنین در روایتی از امام سجاد(علیه السلام) آمده است:

امام سجاد(علیه السلام) فرمود: مراد این آیه قرآن در حقیقت همان کسی که این قرآن را بر تو فرض کرد، یقینا تو را به سوی وعده‌گاه باز می‌ گرداند، این است که؛ پیامبرتان(صل الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) و سایر ائمه(علیهم السلام) را به سوی شما باز می‌ گرداند. (12)

اولین رجعت کننده

اولین رجعت کنندگان طبق روایات، به دو گروه تقسیم می‌ گردد:

• الف. پس از ظهور حضرت مهدی(علیه السلام) 27 تن از مؤمنین به عنوان اولین دسته از مؤمنین، پیش از معصومین(علیهم السلام) رجعت خواهند کرد. در روایات آمده است:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: زمانی که قائم(علیه السلام) از پشت کعبه ظهور نماید، خداوند با او بیست و هفت تن را مبعوث می‌ گرداند، که چهارده تن ایشان از امت موسی(علیه السلام) است. همانانی که خداوند در شأن آنها فرمود: و از میان امت موسی جماعتی هستند که به حق راهنمایی می‌کنند و به حق داوری می‌ کنند و اصحاب کهف و مقداد و جابر انصاری و مؤمن آل فرعون و یوشع بن نون وصی موسی(علیه السلام). (13)

• ب. رجعت امام حسین(علیه السلام) از میان معصومین(علیهم السلام) امام صادق(علیه السلام) در خصوص اولین رجعت کننده از میان معصومین(علیهم السلام) فرمود:

اولین شخصی که به دنیا رجعت خواهد کرد، امام حسین(علیه السلام) است. ایشان آنقدر در زمین زندگی خواهد نمود تا آنکه از فرط پیری دو ابروی او بر چشمانش بیافتد. (14)

 

احمد بصری درباره مسئله رجعت و مهدیین چه می گوید؟

احمد بصری جهت گریز از اشکالاتی که متوجه مسأله «مهدیین» و تعارض آن با رجعت دارد، به دو ادعای مهم دست زده است که مورد بررسی قرار می‌ گیرد: اول اینکه آغاز رجعت بعد از مهدی دوازدهم می باشد و دوم اینکه رجعت معصومین را روحانی و در آسمان اول دانسته و جسمانی بودن آن را همانند فرقه بهائیت و فرقه تصوف رد می‌کند، که البته برای اثبات این ادعا به هیچ روایت یا آیه‌ای استناد نکرده و این باور، برخلاف نصوص قطعی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است. درباره ادعای رجعت در آسمان در پست جداگانه توضیح دادیم.

 

رجعت بعد از مهدی دوازدهم!

پیروان احمد الحسن بصری بر این باورند که عالم رجعت، پس از امام مهدی(علیه السلام) نیست، بلکه پس از اتمام حکومت مهدی دوازدهم محقق خواهد شد. چنانچه احمد بصری گفته است:

عالم رجعت با اتمام حکومت مهدی دوازدهم آغاز می‌شود و او همان قائمی است که حسین بن علی(علیه السلام) پس از او خواهد آمد. (15)

ناظم العقیلی نیز بر این مسأله تحدی کرده و ادعا می‌کند که هیچ روایتی وجود ندارد که بیان کند رجعت امام حسین(علیه السلام) بعد از امام حجت ابن الحسن(علیه السلام) صورت می‌ گیرد. بلکه همه روایات اشاره به رجعت بعد از مهدی یا رجعت بعد از قائم دارند که آن هم آخرین مهدی از مهدیین دوازدگانه می‌ باشد. وی در این تحدی گفته است:

هیچ روایتی وارد نشده است که به تسلیم امر از امام مهدی(علیه السلام) به امام حسین(علیه السلام) تصریح کرده باشد و من تحدی می‌ کنم یک روایت صریح در این خصوص بیاورد. (16)

رجعت امام حسین علیه السلام در زمان حجت قائم

در پاسخ به ادعای احمد بصری و همچنین تحدی ناظم العقیلی، روایتی از امام صادق(علیه السلام) را ذکر می کنیم که به رجعت امام حسین(علیه السلام) و یارانشان در زمان «الْحُجَّةُ الْقَائِمُ» تصریح می‌ کند:

«وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا» یعنى ظهور امام قائم(علیه السلام) و مقصود از آیه شریفه: «ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ‌…» رجعت امام حسین(علیه السلام) است که با هفتاد تن از یاران وفادار خود که کلاه خودهاى زرّین بر سر دارند از دو سو به مردم خبر مى‌دهند که این حسین(علیه السلام) است که رجعت کرده و بیرون آمده تا هیچ مؤمنى درباره آن حضرت شک و تردید نکند و بدون تردید، او دجّال و شیطان نیست و هنوز حجت قائم(علیه السلام) میان مردم است، و چون در دل مؤمنان استوار شود که او حسین(علیه السلام) است اجل امام دوازدهم که حجت است فرا رسد، و همان امام حسین(علیه السلام) خواهد بود که او را غسل مى‌دهد و کفن و حنوط مى‌ کند و به خاکش مى‌سپارد، و عهده‌ دار تجهیز جنازه وصى نشود مگر وصى و امام».(17)

• در روایات متعددی به نام امام مهدی(علیه السلام) تصریح کرده و اولین رجعت کننده را در زمان ایشان دانسته‌اند. بنابراین، ادعای احمد بصری مبنی بر وقوع رجعت پس از مهدی دوازدهم باطل می‌شود. ضمن اینکه قبلا بطلان مهدیین اساسا به اثبات رسیده است.

 

پی نوشت:

(1). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‌2، ص387.
(2). فلان یؤمن بالرجعة أی بالرجوع الی الدنیا بعد موتها. الصحاح، ج3، ص1216.
(3). کمال الدین و تمام النعمة، ج‌2، ص530؛ الاعتقادات، ص62. إعلام الورى بأعلام الهدى (ط – القدیمة)، ص476.
(4). عیون اخبار الرّضا، ج2، ص200؛ الإیقاظ، ص 107، ح18؛ بحارالانوار، ج25، ص 135.
(5). سوره نمل، آیه 83.
(6). سوره کهف، آیه 47.
(7). المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌15، ص397.
(8). مختصر البصائر، ص91
(9). الاعتقادات، ص 62.
(10). الخصال، ج‌1، ص108.
(11). مختصر البصائر، ص115؛ مدینة المعاجز، ج3، ص101؛ الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، ص333.
(12). تفسیر القمی، ج‌2، ص147؛ مختصر البصائر، ص156؛ الإیقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة، ص344.
(13). الایقاظ من الهجعه بالبرهان عهلی الرجعة، ص237؛ بحار الانوار، ج53، ص91.
(14). بحار الانوار، ج 53 ، ص 63-64، ح 54.
(15). الرجعة ثالث ایام الله الکبری، ص24.
(16). سامری عصر ظهور، ص45.
(17). کافی، ج‌8، ص، 206
(22). الرجعة ثالث ایام الله الکبری، ص5-24.

منبع:
کتاب درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن بصری، علی محمّدی هوشیار، انتشارات تولی، قم، 1397