بازدیدها: 11

برزخ در الهیات مسیحی

 

آموزه برزخ، یکی از تعالیم برجسته در مسیحیت ارتدوکس و کاتولیک می باشد. چنین نیست که برزخ در الهیات مسیحی، تمامی فرقه ها را شامل گردد، اما با این وجود جایگاه ویژه ای برخوردار دارد. در نگاه مسیحیان ارتدوکس و کاتولیک،  پیش از رستاخیز، ارواح انسان ها دربرزخ به سر می برد که مکانی موقت است.

 

معنای لغوی برزخ

 

در دایره المعارف کاتولیک می آید:

“این نام [واژه] در کاربرد الهیاتی به (الف) مکان یا وضعیت موقت روح های افراد عادلی اطلاق می گردد که اگر چه از گناه پاک شده اند، اما تا عروج پیروزمندانه مسیح به بهشت، از رؤیت سعادت بخش، محروم هستند؛ یا (ب) به مکان یا وضعیت دائمی کودکان تعمید نیافته و آن هایی که بدون [انجام] گناه شخصی بزرگی از دنیا می روند اشاره دارد که تنها به دلیل گناه نخستین از رؤیت سعادت بخش محروم می گردند”. (1)

 

همچنین در این دایره المعارف در رابطه با معنای ادبی واژه برزخ می نویسد:

“در کاربرد ادبی، این نام گاهی به معنای گسترده و عام ‌تر به هر مکان یا حالتی از محدودیت، حبس یا طرد اطلاق می‌شود و عملاً معادل «زندان» است”. (2)

 

برزخ در عهد قدیم

 

در عهد قدیم آمده که انسان ها، چه نیک و چه شر، پس از مرگ خویش به مکانی بنام «هاویه» منتقل می شوند. در سفر پیدایش می آید:

“یعقوب منتظر بود که در هاویه، نزد فرزند خود یوسف برود”. (پیدایش 37: 35)

این اعتقاد به برزخ در دین یهود تا بدان جا اهمیت دارد که در آیین های عملی آن ها نیز یافت می شود. از جمله این آیین ها، خواندن «دعای قدیش» در خلال مراسم عزاداری برای اموات است. این دعا در صورتی که متوفی، یکی از والدین قاری آن باشد، تا یازده ماه ادامه دارد؛ چرا که یهودیان معتقدند ارواح، پس از مرگ، دوره ای برزخ گونه را برای پاکیزه شدن سپری می کنند.

 

برزخ در عهد جدید

برای بررسی مفهوم برزخ در الهیات مسیحی باید گفت که اساساً در اناجیل چهارگانه، بیان روشنی در رابطه با وضعیت اموات در فاصله بین مرگ و برپایی رستاخیز عمومی وجود ندارد. با این وجود، تصور بر این است که برخی عبارات به صورت تلویحی به این مفهوم اشاره دارد. به عنوان مثال، حضرت عیسی (ع) در پاسخ به سؤال صدوقیان در رابطه با قیامت می فرمایند:

“ابنای این عالم نکاح می کنند و نکاح کرده می شوند. لیکن آنانی که مستحق رسیدن به آن عالم و به قیامت از مردگان شوند، نه نکاح می کنند و نه نکاح کرده می شوند”. (لوقا 20: 34-36)

 

از این عبارات می توان دریافت که انسان ها پس از مرگ، هر چند هنوز قیامت کبری آغاز نشده باشد، در عالمی دیگر (برزخ) حضور و حیات دارند.

 

دایره المعارف جدید کاتولیک در این رابطه می نویسد:

“برزخ، حالت، مکان یا وضعیتی در دنیای پسین است که تا زمان داوری نهایی ادامه می یابد؛ جایی که ارواح کسانی که در فیض مرده اند، اما هنوز از همه نقایص آزاد نشده اند، کفاره گناهان صغیره ای که آمرزیده نشده اند را می پردازند. یا (جایی است) برای یک مجازات موقتی به دلیل گناهان صغیره یا کبیره ای که از پیش بخشیده شده اند و این برزخ، موجب پاک شدن آن ها، پیش از ورود به آسمان می شود”. (3)

 

برزخ در کلام و کتب مسیحیت

 

به نظر می رسد که اولین بیان صریح پیرامون برزخ، در قرن ششم میلادی و در سخنان گرگوریوس کبیر یافت می گردد. گریگوریوس در شرح خود بر عبارت “و هر کس که بر خلاف پسر انسان سخنی گوید، در این عالم و در عالم آینده، هرگز آمرزیده نخواهد شد” (4) می گوید، گناهانی که در این دنیا آمرزیده نشده اند، در دورانی در زمان آینده، با آتشی پاک کننده بخشیده می شوند.

 

اما نکته مهم پیرامون برزخ این است که این مفهوم در کتب اپوکریفایی (5) به وضوح بیان می شود و از این رو، فرقه پروتستان در مسیحیت، منشأ این عقیده را این کتب می دانند و در نتیجه، آن را رد می کنند.

در حقیقت، پیروان مکتب پروتستان بر این باورند که در کتاب مقدس، هیچ اشاره ای به برزخ نمی شود، در نتیجه، منبع اصلی این اعتقاد، کتاب های اپوکریفایی می باشد، نه کتاب مقدس.

 

 

کلام آخر

چنین نیست که مفهوم برزخ در الهیات مسیحی، آن گونه که تصور می شود از جمله امور محکم باشد. بدین معنا که بررسی اجمالی پیرامون این عبارت نشان می دهد که نه تنها توصیف کیفیت چنین مکانی در عهد جدید وجود ندارد، بلکه حتی چنین واژه ای نیز در آن یافت نمی شود. با این وجود، در کتاب مقدس، چه عهد قدیم و چه جدید، عباراتی به چشم می خورد که به روشنی، وجود حیاتی پس از مرگ و پیش از قیامت کبری را به اثبات می رساند.

 

موضوعات مرتبط:

برزخ در الهیات مسیحی (بخش دوم)

 

پی نوشت ها:

1) Catholic Encyclopedia/ Word “Limbo”

2) همان

3) New Catholic Encyclopedia, V 11, P 824

4) متی 12: 32

5) اپوکریفا در لغت به معنای مشکوک، پنهان، و یا کاذب می باشد. کتاب های اپوکریفایی را از این جهت «اپوکریفا» نامیده اند که ابهاماتی در مورد نویسنده و زمان نوشتن شدن این کتاب ها وجود داشته و نیز در  طول تاریخ، اجماعی بر قانونی و مورد پذیرش بودن این کتاب ها وجود نداشته است.

 

منابع:

• Online Catholic Encyclopedia Digital version/ Robert Appleton Company/ Word “Limbo”
• جهانشاهی، هادی، اپوکریفا، پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام
• رحیم پور، فروغ، رستاخیز در عهد عتیق و عهد جدید، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، دوره 12، شماره 4، زمستان 1391، پیاپی 45، ص 121-154
• کاشانی، محمد، درسنامه مسیحیت، مؤسسه آموزش عالی حوزوی خاتم النبیین، ص 531-529

 

 

نویسنده: زهرا کامکار