بازدیدها: 97
بزرگ‌ترين خدمت براون به تشكيلات بابی و بهائی همان است كه با چاپ كتاب‌های آنها در كشورش با دفاع از آنها از نابوديشان جلوگيري كرد. در تاريخ ملت ما كم نبودند افرادی كه ادعای امام زمانيی، پيامبری و حتي خدائی كرده‌اند اما از آنجا كه دست سياست پشتيبان آنها نبود، به همان سرعتی كه پديدار شدند، به همان فوريت هم نابود شدند.
اما در باره بابيه در ايران، قاديانيه در پاكستان، اسماعيليه آقاخانيه در هندوستان، وهابيه در عربستان… اين‌گونه نبود. انگليسی ها كه اميدوار بودند با جايگزينی بهائيت كه جهان وطنی را اشاعه می داد، به‌عنوان یک مذهب به جای دين اسلام كه چند قرن بر جهان حكمرانی كرده بود، از ايران نيز هندوستانی ديگر بسازند، پس به هر طريقی كه ممكن بود، از اين فرقه حمايت كردند.
به قول عباس نصر: «اگر اين نبود كه كتاب‌های آنها توسط براون چاپ نشده بود، به‌طور قطع و يقين امروزه وضع بهائيت و بابيت حداكثر هم سطح مسئله آقاخان محلاتی مطرح می گشت و بيش از آن نبود». شبكه اطلاعاتی كه براون از ايران تا استانبول و عكا و قبرس از بابيان و بهائيان دائر كرد، بدون شک بی نظير بود. او مشابه همين شبكه را در دوران مشروطيت از ميان زرتشتی ها، بهائيان و مشروطه خواهان متمايل به انگلستان از ايران تا اروپا فعال كرد.
اگر چه در همان دورانی كه براون در باره بابيت اطلاعات كسب می كرد، طيف گسترده‌ای از مستشرقين ديگر نيز وجود داشتند اما از ديدگاه بهائيت، او به خاطر خدماتش و ادامه آنها بيش از هر كسی لايق سپاسگزاری است. به عنوان مثال: «در اين راه به نام افرادی مانند اورسل و چارلز فرانسيس مگنزی بر می خوريم كه اولی اين فرقه‌های ضاله را انقلاب مذهبی می خواند و ديگری مقابله با قاجاری ها جهت براندازيشان».
همزمان با تلاش‌های ادوارد براون، به یک خاورشناس صاحب نام روسی به نام بارون ويكتور رومانويچ روزن (1908-1849) نيز بر می خوريم. اين‌كه اين دو استاد دانشگاه يكی از دانشگاه پترزبورگ و ديگری از دانشگاه كمبريج در یک مقطع زمانی به مسئله ايران و به خصوص باب علاقه‌مند شده و در جمع آثار باب و بهاء تلاش می كردند، نشانگر همان همسوئی دو كشور انگلستان و روسيه در جريان فرقه‌سازی در ايران در آن برهه زمانی است.
روزن و براون حتی در تكميل منابع بهائيت همديگر را ياری می كنند. ماجرای زير یکی از ابعاد اين پيوند و همكاري است. زمانی كه حسينعلی بهاء با كمک سفير روسيه و با استفاده از قانون كاپيتولاسيون توانست از جريان سوء قصد به شاه، جان به در ببرد، از كشور تبعيد شد و پس از جرياناتی كه در تركيه روی داد و دولت عثمانی به همكاری وی با انگليسی ها پی برد، به عكای فلسطين تبعيد شد.
بهاء از تبعيدگاهش به ناصرالدين شاه نامه‌ای نوشت و آن را به دست جوانی نيشابوری به نام بديع سپرد. بديع نامه را كه به «لوح سلطان» مشهور شد، طی اين مأموريت به تهران رساند و به‌طور قاچاقی بر سر راه سلطان قرار گرفت. شاه كه سابقه سوء قصد بابيان به خود را در اوائل سلطنت هنوز در خاطر داشت، فوری حكم به دستگيری بديع داد. با دستگيری بديع لوح به دست شاه افتاد و بديع در زندان به قتل رسيد.
نكته قابل توجه در اين رويداد آن است كه متن لوح سلطان، همراه با نامه محرمانه حسینعلی بهاء به بديع، به دست كنسول روسيه در ايران رسيد، وی آن را به پايتخت روسيه تزاری فرستاد و سرانجام به دست بارون ويكتور رومانويچ روزن افتاد كه او هم آن را برای براون فرستاد.
حسن موقر باليوزی از سران شاخص بهائيت می نويسد: «متن اين كلمات و لوح سلطان به دست قنسول روس در ايران رسيد و او آن را به سن پطرزبورگ فرستاد و گامازوف، رئيس مؤسسه زبان‌های شرقی، آن را به مجموعه‌ای در اين مؤسسه سپرد. بارون روزن نسخه‌ای از كاتالوگی را كه حاوی اين مجموعه بود برای ادوارد براون فرستاد كه در آن متن كامل سلطان موجود است».
همچنين براون كه خلاصه‌ای از نوشته بهاء را كه به سوره هيكل مشهور بود و در اكتبر 1889 به زبان انگليسی برگردانده بود، از روزن گرفته بود. او خود می نويسد: «متن كامل سوره هيكل را بارون روزن (Rosen) در جلد هشتم مجموعه انيستيتو علوم زبان‌های شرقی، چاپ سن پطرزبورگ انتشار داده است كه در باره آن در شماره آوريل 1892 JRAS تذكر داده‌ام».
عبدالله بهرامی نيز در باره مستشرقين ديگری كه در اين راه قدم برداشته‌اند، می نويسد: اولی یک فرانسوی است موسوم به نيكلا كه در ايران از طرف دولت خود وزير مختار بوده است… اين شخص سرگذشت سيد علی محمد را با جريانات بعدی و تاريخچه طغيان و انقلابات كه در ولايات رخ داد به رشته تحرير در آورده و كتاب او متكی بر اسناد و اطلاعات قابل اعتماد است.
دوم کنت گوبينوی فرانسوی می باشد كه او هم وزير مختار در ايران بوده و چند كتاب خوب راجع به اين مملكت نوشته است. مشاراليه نيز اطلاعات نفيسی راجع به نهضت باب جمع‌آوری نموده و جريانات آن را در يكی از تأليفات خود شرح می دهد.
سوم ادوارد براون انگليسی است كه تحقيقات وی كامل و عميق بوده و اطلاعات او در زبان فارسی و عربی تقريباً بی نظير است. پرفسور ادوارد براون خدمت مهمی را كه در اين قسمت انجام داده لایق هر گونه سپاسگزاری است، زيرا كه بدون سعی و كوشش او اصول و مبانی مذهب بهائیان افسانه و حكايات بچه‌گانه می گشت.
انتهای پیام
منبع: بهائیت شناسی
