بازدیدها: 1

 

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار

 

اردشیرجی ریپورتر که پس از مرگ کیخسروجی صاحب، به عنوان جاسوس انگلیس و تحت نام نماینده پارسیان هند وارد ایران شد، از دیگر عوامل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار به شمار می رود. پدر و پدربزرگ اردشیر از گزارش گران روزنامه تایمز در بمبئی بودند. از این رو، وی نام خانوادگی ریپورتر را برگزید. اردشیر که به صورت کامل از سوی پارسیان هند، مورد حمایت دولت بریتانیا قرار داشت، به دلیل اهمیت زیاد فرقه بهائیت در حفظ منافع انگلیسی ها، به حمایت های آشکار از بهائیت و زرتشتیانی پرداخت که به فرقه بهائیت در می آمدند. همین امر سبب ایجاد آشفتگی در میان زرتشتیان، به خصوص در شهر یزد شد.

 

 

اردشیرجی ریپورتر، سومین مأمور در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان

 

عامل اساسی ایجاد کدورت بین اردشیرجی و زرتشتیان، فرآیندی بود که از زمان مانکجی لیمجی و به فرمان انگلیس آغاز شد و در دوران اردشیر، صورتی جدید به خود گرفت. این فرآیند، چیزی نبود جز همان دعوت از زرتشتیان برای پذیرش فرقه بهائیت.

از شاخص ترین زرتشتیانی که به آیین بهائیت درآمد و مورد حمایت کامل اردشیرجی نیز بود، می توان به ماستر خدابخش اشاره نمود. وی که در دانشگاه بمبئی تحصیل نمود، در سال 1257 هجری شمسی، به سفارش انگلستان و از طرف انجمن پارسیان هند، تحت عنوان تدریس زبان انگلیسی وارد ایران شد و به یزد رفت. عملکرد خدابخش در حمایت از بهائیان و دعوت به این فرقه که تحت نظارت اردشیر صورت می پذیرفت، به اندازه ای خشم جامعه زرتشتی را برانگیخت که دو سال بعد از مشروطه به دست یکی از زرتشتیان به نام فریدون رستم کرمانی به ضرت گلوله از پای درآمد.

یکی دیگر از عوامل اردشیر در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار، کیومرث پیشکار اردشیرجی بود. وی در 17 رمضان سال 1328 هجری قمری، نماینده زرتشتیان در بلدیه تهران شد. مدتی بعد، اعضای «مجمع حق گوی یزد» که برای مقابله با اهداف اردشیرجی در ایران تشکیل شد، در نامه ای اعلام نمودند که برخی از زرتشتیان حامی بهائیان، باید خاک ایران را ترک کنند. در این اعلامیه آمده:

“ امروز که 29 ذی القعده الحرام است، به شما پروتست می نماییم، اگر چهار روزه از یزد به طرف خارجه حرکت نکنید، امثال ماستر خدابخش بی شرف مجازات خواهید شد“. (1)

 

از این رو، کیومرث شبانه از یزد گریخت و به بمبئی رفت.

 

به طور کلی، ارتباط بین بهائیان و برخی از سران زرتشتی در ایران، فراتر از این موارد بود. به عنوان مثال، یکی دیگر از پارسیان هند در ایران به نام جمشید جمشیدیان که تجارت خانه و املاک بسیار داشت نیز با سران بهائی، حشر و نشر زیادی داشت. برخی از پارسیانی که به فرقه بهائیت در آمدند از جمله ارباب سیاوش سفیدوش، ملا بهرام اختر خاوری، رستم خان و اردشیر، پیشکار ارباب جمشید و بسیاری دیگر از این قسم نوآیینان، در استخدام جمشیدیان بودند. عبدالبهاء نیز نامه ای به ارباب سیاوش نوشت مبنی بر این که باید از ارباب جمشید تبعیت کنند. از این رو، وقتی در سال 1321 هجری قمری بهائیان یزد مورد حمله قرار گرفتند، بسیاری از آن ها به تهران آمدند و به استخدام ارباب جمشیدیان در آمدند.

بین ارباب جمشید و عبدالبهاء، پیوندی آن چنان عمیق برقرار بود که عبدالبهاء درباره وی می گفت:

” خدمت او خدمت من است و صداقت و امانت او، صداقت و امانت من“. (2)

 

همین امور سبب شد تا فعالیت های اردشیرجی به ضرر جامعه زرتشتی تصور شود. از این رو، بزرگان دین زرتشت از دولت ایران تقاضا نمودند تا از ورود مجدد اردشیرجی به این سرزمین ممانعت به عمل آورد. بنابراین به کنسول گری ایران در بمبئی نامه نوشتند که به رئیس وقت انجمن خیریه پارسیان اعلام کند که:

” اگر فی الواقع برای سعادت زرتشتیان ایران، میل به فرستادن مأموری دارند، یک نفر صالح خیرخواه بی غرض، به جای اردشیرجی معین و با دستوری مشخص، روانه کنند که از حدود خود، تجاوز به حقوق زرتشتیان تبعه ایران و در سیاست مداخله ننماید.  اگر همچو وجودی نادر است، چندی زرتشتیان ایران را به حال خود بگذارند و هیچ کس نفرستند. و الا اگر اردشیرجی را از روی لجاج بفرستند، هر روز اسباب زحمت دولت بوده، زرتشتیان ایران او را به هیچ سمتی به رسمیت نخواهند شناخت. و دولت ایران نیز هیچ او را به رسمیت نمی شناسند“. (3)

 

ادامه دارد…

 

موضوعات مرتبط:

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش اول)

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش دوم)

انسان شناسی در آیین زرتشت

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش سوم)

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش چهارم)

تغییر تقویم در بابیت و بهائیت (بخش اول)

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش پنجم)

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش ششم)

تغییر تقویم در بابیت و بهائیت (بخش دوم)

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش هفتم)

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش نهم)

 

پی نوشت ها:

1) شهمردان رشید، فاضل مازندرانی، اسدالله (1333) بدیع، تاریخ ظهورالحق، ج 8، بخش 2، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران، ص 616.

2) عبدالبهاء (1333) بدیع، مجموع الواح مبارکه به افتخار بهائیان پارسی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران، ص 37-38.

3) انجمن زرتشتیان تهران به رئیس الوزرا، تهران، 9 محرم 1337 قمری، شماره 17089- ن.

 

منابع:

• آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
• حاجی اکبری، م. (1394)، واکاوی نقش زرتشتیان در اقتصاد دوره قاجاریه با تأکید بر تجارتخانه های زرتشتی، تاریخ نو، شماره یازدهم، ص 3-28
• حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51
• نائبیان، ج.، علی پور سیلاب، ج. (1389)، مانکجی لیمجی و جامعه زرتشتیان ایران در عصر قاجار، فصل نامه علمی پژوهشی تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال اول، شماره اول، ص 129-160

 

نویسنده: زهرا کامکار