بازدیدها: 6

 

روابط بزرگان جامعه زرتشتی با بهائیان در عصر مشروطه

 

از دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار و با حمایت همه جانبه انگلیس از طریق پارسیان هند (1)، زرتشتیان به تدریج از حقوق بیشتری برخوردار شدند. همین امر موجب شد تا برخی از بزرگان جامعه زرتشتی که روابط حسنه ای با بهائیان نیز داشتند، جایگاه اقتصادی و اجتماعی مناسبی به دست آورند. از این رو، با پیروزی انقلاب مشروطه، به دلیل حمایت های مالی و سیاسی زرتشتیان از این جنبش، موقعیت آن ها در کشور به اندازه ای بهبود یافت که به کرسی نمایندگی مجلس نیز دست پیدا کردند.

 

 

چرایی حمایت بزرگان جامعه زرتشتی از انقلاب مشروطه

 

روسیه و انگلستان تا پیش از وقوع انقلاب مشروطه، از نفوذ زیادی در امور اقتصادی و سیاسی ایران برخوردار بودند. انگلیس در دوران قاجار، سیزده قرارداد مهم با ایران امضا کرد. روس ها نیز از منافع شش قرارداد ارزشمند با ایران بهره می بردند.

با پیشرفت و توسعه اقتصادی روسیه، به ویژه پس از سال 1229 هجری، سلطه اقتصادی این کشور استعماری در ایران افزایش یافت. همین امر سبب شد تا بسیاری از کسبه ایرانی دچار ورشکستگی شوند و کسب و کارها با افول فزاینده ای مواجه گردد. در حقیقت، ایران به بازاری مناسب برای عرضه کالاهای روس تبدیل شد و این امر اعتراض مردم را برانگیخت.

 

 

اما از آن سو، مرگ ناصرالدین شاه قاجار موجب شد تا اعتراضات آغاز شده به وضع موجود، سرعت یابد. این جنبش اعتراضی به دنبال چیزی بود که به ظاهر، در انگلستان وجود داشت و در مقابل، روسیه تزاری از آن بهره ای نداشت. افزون براین، روس ها به دنبال فتح اراضی بودند. حال آن که دولت بریتانیا، عمدتاً اهداف اقتصادی را مورد توجه قرار می داد. از این رو، انقلاب مشروطه، همان چیزی بود که روسیه از آن واهمه داشت. همین امر نیز سبب مخالفت ها و کارشکنی های متعدد این کشور استعماری در جریان انقلاب شد.

تنها یک نمونه از این کارشکنی ها، تصرف تهران در سال 1287 شمسی توسط نظامیان قزاق، تحت فرماندهی سرهنگ لیاخوف، فرمانده نظامیان روس بود. سرهنگ لیاخوف با حمایت محمد علی شاه قاجار، دوم تیرماه 1287، ابتدا مجلس و مدرسه سپهسالار را محاصره نمود و پس از مولجه شدن با مقاومت مجاهدین، ساختمان مجلس را به گلوله بست. بنابراین، دست روس ها در مخالفت با انقلاب مشروطه به روشنی دیده می شود.

به هر ترتیب، تاریخ نشان می دهد که بر خلاف روس ها، انگلیسی ها از این انقلاب و به طور کلی حرکت های عصر مشروطه حمایت می کردند. به همین دلیل هم هست که جامعه زرتشتی ایران در این زمان، جانب انقلاب را گرفت و به حمایت از آن پرداخت. اما چه می شود که کشوری استعمارگر همانند انگلستان که در همان زمان به کشتار، شکنجه و تحقیر مردم هندوستان مشغول است، و حتی بعدها در خلال جنگ جهانی دوم، چنان فاجعه ای را در ایران به وجود می آورد که به موجب آن بنا به قولی، دو سوم و به قولی دیگر، نصف مردم ایران از گرسنگی جان خود را از دست می دهند، در این زمان، به یکباره جانب مردم را می گیرد؟

 

پاسخ این سؤال در منافع و عملکرد روس ها نهفته است.

بی تردید، انگلستان استعماری، به دنبال برقراری دموکراسی در کشورهای تحت استعمار خویش نبوده و نیست. اما در همین زمان، دشمن این کشور یعنی روسیه تزاری نیز مخالف به وجود آمدن انقلاب مشروطه در ایران بود. به این معنا که این انقلاب، منافع روس ها را که در آن زمان از قدرت بیشتری نسبت به انگلیسی ها در این سرزمین برخوردار بودند، به خطر می انداخت. از این رو، انگلستان، به منظور از میدان به در کردن رقیب دیرینه خود، در ابتدا و در ظاهر به حمایت از این انقلاب پرداخت و در میانه راه، به آن پشت کرد.

 

ادامه دارد…

 

موضوعات مرتبط:

روابط بزرگان جامعه زرتشتی با بهائیان در عصر مشروطه (بخش دوم)

روابط بزرگان جامعه زرتشتی با بهائیان در عصر مشروطه (بخش سوم)

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان (بخش اول)

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان (بخش دوم)

روابط بزرگان جامعه زرتشتی با بهائیان در عصر مشروطه (بخش چهارم)

شرک در آیین زرتشت

روابط بزرگان جامعه زرتشتی با بهائیان در عصر مشروطه (بخش پنجم)

 

پی نوشت ها:

1) دادبخش، مسعود (1396)، بررسی وضعیت اجتماعی زرتشتیان ایران از انقلاب مشروطه تا سال 1320، رساله دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، ص 38.

 

منابع:

• فولادی، د. (1394)، بررسی مقایسه ای نقش روسیه و انگلستان در دو جنبش اجتماعی معاصر ایران: جنبش تنباکو و جنبش مشروطیت، فصل نامه تخصصی علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره سی ام، ص 35-51
• بهمن، ش. (1393)، دامی برای مشروطه؛ نقش بیگانگان در انقلاب مشروطه، مجله معارف، خرداد و تیرماه، شماره یکصد و سوم
• اسماعیلی، م. (1387)، انگلستان و گسترش فرقه بهائیت در ایران (با تأکید بر عصر پهلوى)، تاریخ پژوهان، شماره شانزدهم
• حلبی، ع.، شریف زاده، م. (187)، نقش انگلیس در پیدایش فرقه های مذهبی بابیت و بهائیت، حوزه، شهریور
• نائبیان، ج.، علی پور سیلاب، ج (1389)، تجارت خانه های زرتشتیان در دوره قاجار، پژوهش های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره جدید، سال دوم، شماره چهارم، ص 15-34
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
• دادبخش، م (1396)، بررسی وضعیت اجتماعی زرتشتیان ایران از انقلاب مشروطه تا سال 1320، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، دوره اول، شماره دوم

 

نویسنده: زهرا کامکار