بازدیدها: 32
شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت ریشه در سیره نبوی دارد. رسول گرامی اسلام مسلمانان را به زيارت قبر شريف خود فرا ميخواند و ميفرمود: «كسي كه مرا در زمان حياتم و يا پس از وفاتم زيارت كند، در قيامت شفيع او خواهم بود».[1] واژه «زیارت»، شامل حرکت از راه دور و نزدیک است. به طور طبیعی برای انجام این عمل، قصد سفر به جهت زیارت از لوازم ضروری آن خواهد بود. در قرون اخیر برخی از وهابیان، بر خلاف سایر مسلمانان، شدّ رحال و سفر به قصد زیارت را مشروع نمی دانند.
توصیه پیامبر صلی االله علیه وآله به زیارت قبور
- مسلم و دیگران به سند صحیح از بریده اسلمی نقل می کنند که پیامبر «صلی االله علیه وآله» فرمود: «من شما را از زیارت قبور نهی کردم. ولی به محمـد اذن داده شـد تـا قبر مادرش را زیارت نمایـد. شـما نیز قبور را زیارت کنیـد که شـما را به یاد آخرت می اندازد».
- مسلم می گوید: «از این روایت، اسـتفاده می شود که حرکت از مکانی به مکانی دیگر، تنها به قصد زیارت اشکالی ندارد».[2]
عملکرد مسلمانان در خصوص شدّ رحال
سمعانی
- سمعانی از امام علی «علیه السـلام» نقل می کنـد که: «اعرابی اي بعـد از سه روز از دفن پیامبر اکرم «صـلی االله علیه وآله»، وارد مـدینه شـد و مسـتقیما کنار قبر رسول خدا آمد و خود را بر قبر شـریف انداخت و خاك قبر را بر سـر خود ریخت، آن گـاه عرض کرد: اي رسول خـدا! گفتی و ما هم گفتارت را شـنیدیم، تو آیات را از خداونـد گرفتی و ما نیز از تو، از جمله آیاتی که بر تو نازل شد این است: { َولَو َأنهم ِإ ْذ َظلموا َأنُفسهم َجآ ُؤو َك…}؛ من به خود ظلم کرده ام و لذا نزد تو آمده ام تا برایم استغفار نمایی».[3]
- این حدیث چند نکته مهم در بر دارد: اول: اصل زیارت قبور مشروع است؛ دوم: شدّ رحال یا با قصد زیارت، سفر کردن نیز مشروع است؛ سوم جواز توسل به ارواح اولیای الهی و چهارم: جایز بودن استغاثه و طلب کردن از ارواح اولیای الهی.[4]
عبدالله بن مبارك
- سمهودي از عبدالله بن مبارك نقل کرده که گفت: «در مدینه بودم، ایوب سختیانی وارد شهر شد. با خودم گفتم: ببینم چه می کند، او پشت خود را به طرف مرقد رسول خدا «صلی االله علیه وآله»، قرار داد و گریست».[5]
- این روایت دلالت بر درست بودن شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت مرقد رسول خدا «صلی االله علیه وآله» دارد. چون ایوب سختیانی در مدینه نبوده و به قصد زیارت وارد مدینه شده است.
عمربن عبد العزیز
- تقی الدین سبکی نقل می کند: «عمر بن عبدالعزیز دائما کسی را به نیابت خود از شام به مدینه می فرستاد تا سلامش را به رسول خدا «صلی الله علیه وآله» برساند و بازگردد».[6]
- این نیز سندی برای شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت می باشد.
ابی علی خلال
- خطیب بغدادي از ابی علی خلال شـیخ حنابله نقل می کند که:
- «در عصـر خود هیچ گاه امر مهمی برایم اتفاق نمی افتاد مگر آن که، با قصد سفر به جهت زیارت قبر حضـرت موسـی بن جعفر «علیه السـلام» حرکت می کردم و بعد از توسل به آن حضرت، از خداوند متعال آنچه می خواستم عطا می فرمود».[7]
طلحه بن عبیدالله
- طلحه بن عبیدالله می گوید: «با رسول خدا «صلی االله علیه وآله» به قصد زیارت قبور شهداي احد حرکت کردیم».[8]
- این روایـت نیز نشان می دهد که شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت، علاوه بر اینکه جـایز است، مستحب نیز می باشد.
اعتراض علماي اهل سنت به ابن تیمیه
با مراجعه به تاریخ مسلمانان به خوبی روشن است که، سفر به قصد زیارت مورد توافق تمام مسلمین می باشد. اهل سـنت نیز، در صـحاح خود روایات بسیاري از پیامبر اکرم «صلی االله علیه وآله» نقل کرده اند. از آنجـا که ابن تیمیه، از مخالفان سرسخت سفر به قصد زیارت قبور است، افراد زیادی بر ضد او جبهه گیري کرده و مطالبی را بیان کرده اند.
ابن حجر عسقلانی
- عسقلانی درباره شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت مرقد اولیای الهی می گویـد: «علما ابن تیمیه را به تحریم شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت رسول الله منتسب کرده اند. این از بـدترین مسائلی است که از ابن تیمیه نقل شده است».
- ابن حجر می گوید اینکه ابن تیمیه شدّ رحال را حرام می داند به روایتی از مالک استناد کرده که مالک کراهت داشته بگوید: من به زیارت قبر پیامبر «صلی االله علیه وآله» رفتم.
- ابن حجر در دفع شبهه ابن تیمیه می گوید: «اصحاب مالک در پاسخ به این عمل او گفته اند کراهت او به خاطر ادب بوده است. نه آن که اصل زیارت را کراهت داشـته باشد. زیرا زیارت قبر پیامبر «صلی االله علیه وآله» از برترین اعمال و بهترین وسیله تقرب است که ما را به ذي الجلال رهنمون می سـازد. و مشـروعیت آن بـدون نزاع، محـل اجماع است. و خداونـد هـدایت کننـده به صواب می باشد».[9]
حافظ ذهبی
- «بسـتن اثاثیه و شدّ رحال یا قصد سفر به جهت زیارت مرقد اولیای الهی و انبیا، بر فرض تسـلیم که اذن داده نشـده به جهت اسـتدلال به عموم حـدیث «لاتشـدّوا الرحال الا الی ثلاثه مساجـد». بر فرض که این عموم را قبول کنیم، می گوییم: بار سـفر بسـتن به جهت زیارت قبر پیامبر «صـلی االله علیه وآله» بار سـفر بستن براي زیارت مسجد رسول خدا است. لـذا ابتدا زائر شـروع به تحیت مسـجد پیامبر «صـلی االله علیه وآله» می کند و سـپس تحیت صاحب مسجد را به جاي می آورد. خداوند ما و شما را براي این زیارت روزي کند. آمین».[10]
- شیخ شعیب ارناؤوط در مورد این گفتار ذهبی می نویسد: «مقصود ذهبی از این کلام، ردّ کردن بر استادش ابن تیمیه است. که قائل به عدم جواز بار سفر بستن به جهت زیارت قبر پیامبر «صلی االله علیه وآله » است».[11]
ردّ علما بر ابن تیمیه در مسأله شدّ رحال
علمای اهل سنت، در مقابل این آراء ابن تیمیه، به مخالفت با او پرداختند. در این زمینه کتاب های زیادی بر ضد ابن تیمیه تالیف شده است. به عنوان نمونه کتاب های:
- «شفاء السقام فی زیاره خیر الانام»؛ از تقی الدین سبکی.
- «الدره المضیه فی الرد علی ابن تیمیه»؛ ازتقی الدین سبکی.
- «المقاله المرضیه»؛ از قاضی القضاه مالکیه تقی الدین ابی عبدالله اخنائی.
- «دفع الشبهه»؛ از تقی الدین صنی.
- «التحفه المختاره فی الردّ علی منکر الزیاره»؛ از تاج الدین فاکهانی.
- «الجواهر المنظم فی زیاره القبر الشریف النبوي المکرم»؛ از ابن حجر مکی.
پی نوشت:
[1]. مختصر تاریخ دمشق، ج ،2ص 406؛ شفاء السقام، ص 38؛ وفاء الوفاء، ج ،4ص، 13ش
[2]. صحیح مسلم، ج ،2ص ،366ح ،107کتاب الجنائز؛ صحیح ترمذي، ج ،3ص، 370
[3]. وفاء الوفاء، سمهودي، ج ،2ص، 61
[4]. سلفی گری، وهابیت و پاسخ به شبهات؛ علی اصغر رضوانی ص، 530
[5]. وفاء الوفاء، ج ،4ص، 1
[6]. شفاء السقام، ص، 5
[7]. تاریخ بغداد، ج ،1ص، 120
[8]. سنن ابی داود، ج ،2ص ،218ح .35
[9]. فتح الباري، ابن حجر عسقلانی، ج ،3ص، 6
[10]. سیر اعلام النبلاء، ج ،4ص ، 484
[11]. همان ص، 485
