بازدیدها: 1
بودیسم نه‌تنها نتوانسته پاسخی روشن به نیازهای واقعی بشر بدهد، بلکه خود به بخشی از فرهنگ مصرف‌گرایی تبدیل شده است.
بودیسم، به‌عنوان یکی از جریان‌های فکری و معنوی شرقی، همواره با دوگانگی‌های بسیاری مواجه بوده است. از یک‌سو، ادعای صلح، آرامش و رهایی از رنج را مطرح می‌کند و از سوی دیگر، در عمل، آموزه‌هایی را ارائه می‌دهد که می‌تواند زمینه‌ساز انفعال، گریز از مسئولیت و تضعیف خردورزی باشد. این پارادوکس، به‌ویژه در دوره‌های تاریخی گسترش بودیسم، نمود بیشتری پیدا کرده و پیامدهایی داشته است که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد.
بودیسم ادعا می‌کند که زندگی سراسر رنج است و تنها راه رهایی، دل‌کندن از تمایلات دنیوی و طی مسیری درون‌گرایانه است. (۱) اما این نگرش، برخلاف ادیان الهی که انسان را به تلاش، مبارزه با شر و آبادانی دنیا دعوت می‌کنند، بیشتر به نوعی بی‌عملی و پذیرش منفعلانه‌ی رنج منجر می‌شود. اگر قرار باشد انسان‌ها تماماً از تمایلات و وابستگی‌های خود دست بکشند، چگونه می‌توانند جامعه‌ای پویا، خلاق و پیشرو بسازند؟ این تعالیم نه‌تنها فرد را از مسئولیت‌های اجتماعی‌اش دور می‌کند، بلکه ممکن است به تسلیم‌پذیری و پذیرش ظلم نیز منجر شود.
ناسازگاری با خرد و منطق
یکی دیگر از چالش‌های اساسی در بودیسم، نگاه آن به معرفت و شناخت است. این مکتب، به‌جای تکیه بر استدلال و استنتاج عقلانی، بیشتر بر تجربه‌های شخصی، مراقبه و شهود فردی تأکید دارد(۲). چنین نگاهی، در درازمدت، موجب می‌شود که جایگاه عقل و تفکر نقادانه تضعیف شده و راه برای خرافات، اوهام و برداشت‌های شخصی باز شود. ادیان توحیدی، برعکس، عقل را یکی از ابزارهای شناخت حقیقت می‌دانند و همواره انسان را به تفکر، استدلال و جستجوی حقیقت از طریق تعقل دعوت می‌کنند.
با گذر زمان، دو مسیر کاملاً متضاد در میان پیروان بودیسم شکل گرفته است. گروهی آن را به زهد افراطی و انزواگرایی کشانده‌اند(۴) و گروهی دیگر، آن را به کالایی تجاری تبدیل کرده‌اند(۵) در جوامع مدرن، آموزه‌های بودایی اغلب از طریق کلاس‌های مدیتیشن، یوگا و برنامه‌های خودشناسی ارائه می‌شوند که هدف اصلی آن‌ها، نه حقیقت‌جویی، بلکه فروش دوره‌های گران‌قیمت و ایجاد نوعی صنعت معنوی است(۶). این انحراف نشان می‌دهد که بودیسم نه‌تنها در تحقق اهداف معنوی خود موفق نبوده، بلکه خود به ابزاری برای مصرف‌گرایی تبدیل شده است.
اندیشه بودایی، باوجود ادعای معنویت و آرامش، در عمل، چالش‌های فکری و اجتماعی بسیاری ایجاد کرده است. از یک‌سو، افراد را به نوعی انفعال و گریز از مسئولیت سوق می‌دهد و از سوی دیگر، زمینه را برای پذیرش خرافات و دور شدن از عقلانیت فراهم می‌کند.(۷) علاوه بر این، در دنیای امروز، نه‌تنها نتوانسته پاسخی روشن به نیازهای واقعی بشر بدهد، بلکه خود به بخشی از فرهنگ مصرف‌گرایی تبدیل شده است. در مقابل، اندیشه‌هایی که بر عقل، تعهد و معنویت حقیقی تأکید دارند، می‌توانند راهی روشن‌تر و پایدارتر برای تعالی انسان فراهم کنند.
پی‌نوشت:
۱. دانستنی‌های بودا: جنبش نوظهور معنویت‌نما، مفهوم رنج و انفعال‌گرایی.
۲. نقد بودیسم – ویکی‌پدیا
۳. همان
۴. سعیدی- گلناز – افراط گرایی بودایی در جهان – مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
۵. لویس فردریک و نسترن پاشایی- هنر بودایی- هفت آسمان ۱۳۸۲ شماره ۱۹
6. خاکی قراملکی- محمد رضا – چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن- فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی
۷. خبرگزاری مهر – کد مطلب ۱۶۴۵۷۸۵
انتهای پیام
منبع: مفاز
