مقابله با اسرائیلیات از مهمترین اقدامات امام باقر (ع) بود

امام باقر
0

بازدیدها: 1

یکی از مهمترین اقدامات امام محمد باقر (ع) را می‌توان مقابله با اسرائیلیات، عقاید باطلی که یهودیان به ظاهر مسلمان ایجاد کرده بودند و مناظره با بزرگان و اندیشمندان مختلف آن زمان دانست.

پنجمین پرتو از انوار مقدس ولایت و امامت در اول ماه رجب سال پنجاه و هفت هجری در شهر مدینه منوره دیده به جهان گشود. پدر گرامی آن حضرت، وجود مقدس امام سجاد (ع) و مادر بزرگوار ایشان، فاطمه دختر امام مجتبی علیه السلام بود. در نتیجه امام باقر علیه السلام اولین شخصی است که والدین گرامی‌شان هر دو فاطمی بودند.

 

انقلاب علمی

در زمانی که به دلیل کشمکش‌های سیاسی و جنگ بر سر قدرت، از معارف امامان قبل چیزی باقی نمانده بود(۱) امام باقر علیه السلام انقلاب علمی و نهضت فرهنگی گسترده‌ای را آغاز کرد. وسعت تحول صورت گرفته به اندازه‌ای بود که می‌توان وی را مهمترین بنیانگذار معارف اسلامی دانست. خدمات علمی امام باقر علیه السلام چنان چشمگیر و بی سابقه بود که معنای دقیق لقب «باقر، شکافنده علم» را برای همگان به تصویر کشید.

 

علم امام باقر علیه السلام در بیان اندیشمندان اهل تسنن

دانشوران اهل سنت، با مشاهده گستره علمی و پهنه بیکران دانش امام باقر علیه السلام زبان به تحسین و تمجید گشوده که به سه مورد از آنها اشاره می‌کنیم:

 

۱. عبدالله بن عطاء

وی که از معاصرین امام باقر علیه السلام است در توصیف حضرت می‌گوید: علما و دانشمندان را پیش هیچ کسی کوچکتر از آنچه نزد ابوجعفر بودند، ندیدم. وی در ادامه می‌گوید: مشاهده کردم عالمی همچون حکم (بن عتبه) مانند یک شاگرد در نزد او بود. (۲)

 

۲. ابن ابی الحدید معتزلی

امام باقر علیه السلام بزرگ فقها اهل حجاز بود و مردم از او فقه می‌آموختند. وی به باقر ملقب گردید و او باغ علم بود و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را به باقر ملقب کرده بود. (۳)

 

۳. محیط الدین نووی

وی که از علمای شافعی مذهب است در تشریح علم امام باقر می‌نگارد: ابو جعفر معروف به باقر بود و به این اسم نامیده می‌شد چرا که علم را شکافت و او اصل علم و علوم مخفی را می شناخت.

 

عرصه علمی امام باقر علیه السلام

فعالیت علمی امام باقر علیه السلام در عرصه‌های مختلف صورت پذیرفت و در عصر ایشان شیعه تدوین فرهنگ خود را که شامل فقه تفسیر عقاید و اخلاق بود آغاز کرد. (۵)

 

عرصه تفسیر

امام باقر علیه السلام در عرصه تفسیر تحولی از این ایجاد کرد ایشان از آنجایی که شناخت قرآن تشخیص متشابهات و تفکیک ناسخ و منسوخ آن را منحصر در اهل بیت علیه السلام می دانست(۶) با تشکیل جلسات تفسیر پاسخ به سوالات و شبهات و نگارش کتاب تفسیری میدان مباحثات تفسیری را گسترش داد. (۷)

 

عرصه حدیث

علم حدیث در نزد امام باقر علیه السلام از اهمیت بسزایی برخوردار بود و همواره اصحاب و شاگردان خود را به همت گماشتن در این عرصه تشویق می‌کرد. ایشان تنها به نقل و نشر حدیث اکتفا نمی‌کرد بلکه فهم حدیث و معنای آن را هدف اصلی قرار داده بود. این علم آنچنان مهم جلوه کرد که معیار رتبه و جایگاه شیعیان قرار گرفت. همانگونه که امام باقر علیه السلام فرمود: مراتب شیعیان ما را با میزان روایت کردن آن از احادیث اهل بیت و معرفتشان به آن حدیث بشناسید. معرفت همان شناخت روایت و درایة الحدیث است و با درایت و فهم روایت است که مومن به بالاترین درجات ایمان می رسد. (۸) برای نهضت حدیثی از امام باقر علیه السلام تربیت روحانی همچون محمد بن مسلم با نقل ۳۰ هزار حدیث و جابر جعفی با نقل ۷۰ هزار حدیث بود. (۹)

 

عرصه اعتقادات

با توجه به شرایط سیاسی زمان امامت امام باقر علیه السلام که زمینه انتقال قدرت از بنی امیه و بنی عباس فراهم شده بود فشار و کنترل از سوی دستگاه حکومت کمتر گشته و شرایط را برای ظهور و بروز افکار مختلف فراهم کرد از این رو افکار انحرافی در جامعه گسترش یافت.

در چنین اوضاع آشفته اعتقادی امام علیه السلام ضمن بیان عقاید اصیل و صحیح اسلام به مبارزه علمی با عقاید باطل مبادرت ورزید و انقلاب گسترده در این عرصه ایجاد کرد. از جمله مباحث مهم اعتقادی که حضرت با آنها می پرداخت می توان به مسئله عجز عقل انسان از درک حقیقت خدا (۱۰) و ازلی بودن پروردگار (۱۲) و تبیین مقام امامت و وجوب اطاعت از او (۱۲) اشاره کرد.

یکی از مهمترین اقدامات حضرت را می توان مقابله با اسرائیلیات (عقاید باطلی که یهودیان به ظاهر مسلمان ایجاد کرده بودند)(۱۳) و مناظره با بزرگان و اندیشمندان مختلف آن زمان دانست. از جمله این مناظرات می‌توان به این موارد اشاره کرد: مناظره با اسقف مسیحیان، مناظره با هشام بن عبدالملک، مناظره با حسن بصری، مناظره با نافع بن ازرق و مناظره با قتاده بن عامه. (۱۴)

خدمات علمی و معنوی باقرالعلوم (ع)

خدمات علمی و معنوی امام باقر علیه السلام باعث شد که نام و آوازه حضرت روزبه‌روز در بلاد مسلمین فزونی یابد. این مسئله باعث نگرانی دستگاه حکومت گردید. حکومت هر چه تلاش کردند نتوانستند امام را از چشم مردم بیندازند. سرانجام طاغوت زمان، هشام بن عبدالملک آن حضرت را در هفتم دی الحجه سال یک صد و چهارده مسموم کرده و به شهادت رساند. (۱۵) سلام خدا بر او در روزی که به دنیا آمد و در روزی که به شهادت رسید و در روزی که دوباره برانگیخته می شود.

 

پی نوشت:

[۱] الارشاد، ج ۲، ص ۱۵۷.

[۲] حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، ج ۳ ص ۱۸۶.

[۳] شرح نهج البلاغه، ج ۱۵، ص ۱۶۴.

[۴] تهذیب الاسماء و اللغات، ج ۳، ص ۱۰۳.

[۵] حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۲۹۳.

[۶] پیشوایان هدایت، ص ۳۲۰.

[۷] الفهرست ابن ندیم، ص ۵۹.

[۸] حیاة الامام محمد الباقر، ج ۱، ص ۱۴۰.

[۹] ائمتنا، ج ۱، ص ۳۴۷.

[۱۰] کافی، ج ۱، ص ۸۲.

[۱۱] همان، ص ۸۸.

[۱۲] همان، ص ۱۸۵.

[۱۳] بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۳۵۴.

[۱۴] کافی، ج ۸، ص ۳۱۱.

[۱۵] بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۲۱۲.

 

انتهای پیام

 

منبع: مهر