بازدیدها: 7

 

ارباب جمشید جمشیدیان زرتشتی و انقلاب مشروطه

 

خوش خدمتی ها ارباب جمشید جمشیدیان به ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار سبب شد تا مظفرالدین شاه در سال 1321 هجری قمری، به او لقب «رئیس التجار» داد و او را با نشان و جبه و شال تشویق و احترام نمود.

 

 

عدم حمایت ارباب جمشید جمشیدیان از انقلاب مشروطه

 

کارمندان تجارتخانه جمشیدیان، اغلب زرتشتی بودند و ارباب کیخسرو شاهرخ (1) هم در ابتدا منشی تجارتخانه بود. از این رو جمشید نه تنها با حکام و درباریان قاجار روابط حسنه ای داشت، بلکه در بدنه جامعه زرتشتی نیز مورد وثوق و اعتماد بود.

ارباب جمشید جمشیدیان که از ارتباطاتی گسترده با پارسیان هند (2) و به تبع آن دولت بریتانیا برخوردار بود، در ابتدای حرکت های مشروطه خواهان، برای پیوستن به آن تردید داشت. شاهدی بر این امر، برخورد وی با مشروطه خواهان زمان خود بود. به عنوان مثال، ابراهیم خان صحاف باشی تهرانی از مبارزین مشروطه خواهد، نامه ای به مظفرالدین شاه می نویسد با این مضمون:

” ای کسی که تاج سلطنت را بر سر تو گذارده و عصای سلطنت به دست تو داده! بترس از وقتی که تاج را از سر تو و عصا را از دستت بگیریم“. (3)

 

پس از این که صحاف باشی این نامه را نوشت، مشکلاتی را برای وی ایجاد کردند. به سبب همین مشکلات بود که دچار تنگناهای اقتصادی شد و بالاجبار، به نقلی 12 و به نقل دیگر، 14 هزار تومان از ارباب جمشید جمشیدیان قرض گرفت. اما زمانی که نتوانست بدهی خود را در موعد آن پرداخت نماید، جمشید، قصد خانه 30 هزار تومانی همسر صحاف باشی را کرد:

” صحاف باشی  پولی از ارباب جمشید گرفت و خانه عیالش را به عنوان رهن یا بیع شرط داد به ارباب جمشید. مدت منقضی شد. ارباب جمشید در مقام تصرف خانه بر آمد. صحاف باشی عریضه ای حضور شاه عرض کرد که ارباب جمشید، طلبی از من دارد و می‌خواهد خانه سی هزار تومانی عیال مرا در عوض چهارده هزار تومان ببرد. مستدعی است که دستخط مبارک را صادر فرمایند که مهلتی به من بدهد تا به مرور طلب او را بپردازم“. (4)

اما حکم و جوابیه دستخط این بود: “جناب اشرف اتابک اعظم، صحاف باشی را  زنجیر کنید تا طلب  ارباب جمشید را بپردازد“. (5)

آن چنان که از تاریخ بر می آید، در ماجرای مهاجرت کبری (6) نیز ارباب جمشید جمشیدیان، حاضر نشد تا از این حرکت مردمی حمایت کند:

” آقا میرزا محمدصادق پسر آقای طباطبایی  که برای تحصیل پول آمده بود به شهر  ابتدا از بانک روس خواست پول قرض کند  اجزاء بانک مطالبه گرو کردند …ارباب جمشید هم ترس عین‌الدوله را بهانه کرد حتی آن که گفت اگر پولی  هم بدهید  که حواله و برات  بدهم قبول نخواهم کرد“.

 

ادامه دارد…

 

موضوعات مرتبط:

ارباب جمشید جمشیدیان زرتشتی و انقلاب مشروطه (بخش اول)

ارباب جمشید جمشیدیان زرتشتی و انقلاب مشروطه (بخش سوم)

شریعت در کیش زرتشت

بر اساس آموزه فدا شما گنه‌کارید!

 

پی نوشت ها:

1) از بزرگان جامعه زرتشتی که برخلاف جمشیدیان، با جامعه بهائی اختلافاتی عمیق داشت و زرتشتیان را از برقراری ارتباط با بهائیان بر حذر می داشت.

2) پارسیان هند، گروهی از زرتشتیان هستند که قرن ها پیش، به دلیل مناسبات گسترده تجاری و اجتماعی بین ایران و هندوستان، به این کشور مهاجرت نمودند.

3) ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد (1349) شمسی، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، ج 1، ص 361.

4) ناظم الاسلام کرمانی، محمد (1357) شمسی، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، بنیاد فرهنگ، ج1، ص 433.

5) همان.

6) پس از تحریم تنباکو توسط میرزا رضای شیرازی، صدای اعتراض مردم علیه حکومت قاجار بلند شد. درباریان، چندی بعد در رمضای سال 1323 هجری قمری، برای این که زهر چشمی از بازاریان بگیرند، چند نفر از بازاریان را به جرم گران شدن قند در ملأ عام فلک کردند. حال آن که دلیل گرانی قند که در آن زمان از روسیه وارد می شد، جنگ بین ژاپن و روسیه بود.

بنابراین، عده ای از اقشار مختلف مردم در اعتراض به این حرکت، با حمایت آیت الله سید عبدالله بهبهانی و آیت الله سید محمد طباطبایی در حرم حضرت عبدالعظیم، تحصن نمودند. این حرکت، هجرت صغری نام گرفت. اما بعد از چندی که مطالبات مردم در هجرت صغری مورد بی توجهی حکومت قاجار در آمد، این بار در 25 جمادی الثانی سال 1324 هجری قمری، علمایی چون آیت الله بهبهانی و آیت الله طباطبایی، برای نشان دادن انزجار خود از استبداد حکومت، تهران را ترک کردند و به قم رفتند. در این میان، هزاران نفر از مردم نیز به آن ها پیوستند. این حرکت، مهاجرت کبری نام گرفت.

 

منابع:

• تشکری بافقی، ع. (1389)، نهاد صرافی و کارکرد تجارتخانه جمشیدیان در دوره قاجار، تاریخ ایران، شماره 5/64، بهار، ص 1-25
• اسماعیلی، م. (1387)، انگلستان و گسترش فرقه بهائیت در ایران (با تأکید بر عصر پهلوى)، تاریخ پژوهان، شماره شانزدهم
• نائبیان، ج.، علی پور سیلاب، ج (1389)، تجارت خانه های زرتشتیان در دوره قاجار، پژوهش های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره جدید، سال دوم، شماره چهارم، ص 15-34
• حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عهد قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، تابستان، ص 27-52
• حاجی اکبری، م. (1394)، واکاوی نقش زرتشتیان در اقتصاد دوره قاجاریه با تأکید بر تجارتخانه های زرتشتی، فصل نامه تاریخ نو، شماره یازدهم، ص 1-26

 

نویسنده: زهرا کامکار