بازدیدها: 6

 

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان

 

شاید بتوان ادعا کرد که روسیه پیش از انگلیس برای جذب علی محمد شیرازی (1) وارد عمل شدند. از این رو کینیاز دالگورکی روس، تمام تلاش خود را برای رهایی علی محمد از مشکلاتی که ایجاد می کرد، به کار گرفت. اما زمانی که روس ها متوجه شدند که رقیب سرسخت آن ها، یعنی انگلستان نسبت به تحرکات و حمایت های روسیه از فرقه بابیت حساس شده، تلاش کردند تا زمینه را برای اعدام علی محمد فراهم نمایند. چندی پس از اعدام رهبر فرقه بابیه، میرزا حسینعلی نوری، خود را جانشین وی نامید و فرقه بهائیت را پایه گذارد. به نظر می رسد، از این زمان به بعد است که نقش انگلیس در حمایت از بهائیت پررنگ تر می شود. در این میان، تلاش انگلیس برای برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان، تنها یکی از کارهایی است که دولت بریتانیا برای حمایت از بهائیت انجام می دهد.

 

 

انگلیس، عامل اصلی ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان

 

پس از اعدام علی محمد شیرازی، به تدریج، بابی گری از میان رفت و بهائیت جای آن را گرفت. میرزا حسینعلی نوری، مؤسس فرقه بهائیت، در پی ترور نافرجام پیروان این فرقه علیه ناصرالدین شاه قاجار، مورد تعقیب قرار گرفت. روس ها نیز که هنوز منافع خویش را در دفاع از فرقه های انحرافی در ایران می دیدند، نوری را تحت حمایت کنسول روسیه تزاری قرار دادند. از این رو، محاکمه حسینعلی، بر اساس مقررات کاپیتولاسیون انجام گرفت.

اما به تدریج ورق برگشت و حامیان روس فرقه بهائیت، جای خود را به انگلیسی ها دادند. ارتباط بهائیان با دولت بریتانیا از زمان تبعید بهاء (2) به عراق، شکل جدی تری به خود گرفت (3). قرابت بین این دو عامل فتنه تا بدان جا پیش رفت که به اعتراف شوقی افندی (4)، «کلنل سر آرنولد باروز»، سرکنسول وقت دولت بریتانیا در بغداد، به حسینعلی نوری پیشنهاد کرد که به تابعیت انگلیس در آید و در هندوستان اقامت کند. اهمیت این مسئله در این جاست که:

• انگلیس به عنوان حامی فرقه بهائیت شناخته می شود.

• هندوستان، همان جایی است که پارسیان هند (6) بود و می توانست پل ارتباطی قوی بین زرتشتیان هند و ایران با بهائیان باشد.

 

حمایت های انگلیس از میرزا حسینعلی نوری و به طور کلی بهائیت ادامه داشت تا این که سازمانی که در وزارت خارجه انگلستان به امور مذاهب آسیای غربی می پرداخت، پس از مرگ بهاء، پشتیبانی رسمی و علنی از بهائیان را در دستور کار خود قرار داد.

از این رو، در جریان جنگ جهانی اول که در اصل، غائله ای بود که نظام سرمایه داری برای از میدان به در کردن حکومت عثمانی به پا نمود، بهائیت بر ضد دولت عثمانی و به خدمت ارتش انگلیس در سرزمین فلسطین درآمد. چرا که پیش از آن، حکومت عثمانی به دلیل آشوب هایی که میرزا حسینعلی نوری و برادرش یحیی صبح ازل بر سر جانشینی علی محمد باب به پا کردند، این دو را از هم جدا کرد. بنابراین، ابتدا آن رو را از عراق به استانبول و سپس، یحیی را به قلعه ای در قبرس و بهاء را به «عکا» در فلسطین تبعید نمود.

 

ادامه دارد…

 

موضوعات مرتبط:

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان (بخش اول)

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان (بخش سوم)

اردشیرجی ریپورتر و جامعه زرتشتی ایران (بخش اول)

 

پی نوشت ها:

1) علی محمد شیرازی ملقب به باب، بنیان گذار فرقه بابیت است.

2) حسینعلی نوری، ملقب به بهاء، پایه گذار فرقه بهائیت است.

3) حسنی آملی، سید علی (1398)، بی بهاء، تهران، تراث، ص 220.

4) شوقی افندی ربانی ( 1897- 1957 م)، نوه عباس افندی، فرزند ارشد حسینعلی نوری است. وی به مدت سی و شش سال، رهبر جامعه بهائی جهان بود.

5) افندی، شوقی (120 بدیع/ 1964 میلادی)، مودت، نصرالله (مترجم)، ج 2، بی جا، مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص 134.

6) پارسیان هند، گروهی از زرتشتیان هستند که به سبب ارتباط های گسترده ایران و هند، از زمان های دور، به هندوستان مهاجرت کردند. برخی از محققین همچون موبد «بهمن کیقباد»، علت مهاجرت این افراد به هندوستان را ورود مسلمانان به ایران، پس از شکست ساسانیان می دانند. اما در این میان، برخی دیگر، همچون اندیشمند پارسی، «نریمان»، قصه سنجان را افسانه می نامند و آغاز مهاجرت زرتشتیان ایران به هند را مقارن با دوران زرتشت و اندکی پس از آن معرفی کنند.

 

منابع:

• اسماعیلی، م. (1387)، انگلستان و گسترش فرقه بهائیت در ایران (با تأکید بر عصر پهلوى)، تاریخ پژوهان، شماره شانزدهم
• حلبی، ع.، شریف زاده، م. (187)، نقش انگلیس در پیدایش فرقه های مذهبی بابیت و بهائیت، حوزه، شهریور
• آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
• حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51

 

نویسنده: زهرا کامکار