بازدیدها: 8

 

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان

 

در بخش دوم از مقاله «نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان» بیان شد که در خلال جنگ جهانی اول، بهائیت که پیش از آن مورد حمایت های همه جانبه دولت بریتانیا قرار داشت، به خدمت انگلیس در آمد. در این زمان، حکومت انگلستان تمام تلاش خود را برای محافظت از عباس افندی  (1) به کار گرفت (2). از این رو، عباس افندی نیز در جهت ابراز قدردانی خود، به هنگام اشغال فلسطین توسط انگلیسی ها، برای آن ها گندم فراهم نمود و از نفوذ خود در آن جا برای حامیان انگلیسی اش استفاده کرد (3).

 

 

 

انگلیس، عامل اصلی ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان

 

خدمات گسترده عباس افندی به انگلیسی ها در خلال جنگ جهانی جهت حفظ منافع این کشور بسیار اثربخش بود. از این رو، دولت بریتانیا به او لقب «سِر» داد و نشان «شوالیه امپراتوری» را به وی اهدا نمود. (4)

قرابت و نزدیکی دولت مردان انگلیس با سران بهائیت تا بدان جا پیش رفت که «سِر آرتور هاردینگ» وزیر مختار انگلیس در زمان مظفرالدین شاه در ایران، در خاطرات خود می گوید، انگلیسی ها در زمان مسافرت به ایران، شب را در آباده و در میان بزرگان بهائی این منطقه اقامت می کردند. (5)

 

در این میان، حمایت های انگلیس از پارسیان هند نیز سبب شد تا پیوندی میان این گروه از زرتشتیان ایرانی تبار با دولت بریتانیا برقرار گردد. پس از برقراری ارتباط پارسیان هند و انگلستان، نه تنها جایگاه اقتصادی و اجتماعی آن ها در هند به یکباره سیر صعودی به خود گرفت، بلکه از همان زمان به بعد نیز به فکر کمک به هم کیشان زرتشتی خود در ایران افتادند. یکی از دولت مردان انگلیس در هند، دلیل کمک های پارسیان هند با هم کیشان زرتشتی خود را، این گونه بیان می کند:

“به پارسیان گفتم، اگر می خواهید بنمایید که از بودن تحت حکومت انگلیس فایده برده اید، باید کاری برای ایران بکنید. … من خیلی اصرار به پارسیان کردم که بروند به ایران و ببینند چقدر برادران زرتشتی آن ها عقب مانده اند نسبت به گذشته شان. و بروند و یک کاری برای پارسیان ایران بکنند؛ به شکرانه فوایدی که از حکومت انگلیس برده اند“. (6)

 

بنابراین، انگلستان که عمیقاً نیازمند ایجاد پایگاهی در ایران، برای حفظ منافع خود در هند بود، شروع به ارائه خدماتی همچون حذف قانون دریافت جزیه از زرتشتیان و ایجاد مدرسه برای آن ها نمود. اما این خدمات که در ظاهر برای بالا بردن رفاه حال زرتشتیان تصور می شد، در اصل در جهت پیشبرد منافع انگلیس صورت می پذیرفت. شاهد این که، عمال و جاسوسان انگلیس که به نام پارسیان هند به جامعه زرتشتی ایران نفوذ کردند، به جای تبلیغ برای دین زرتشت و یا تلاش برای حفظ آن، در مراکز و مدارس خود شروع به تبلیغ بهائیت نمودند. از مهم ترین این افراد، می توان به مانکجی لیمجی، کیخسروجی صاحب و اردشیرجی ریپورتر اشاره نمود.

در حقیقت، انگلیسی ها با برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در ایران به دنبال یکپارچه کردن قدرت افرادی بودند که سال ها برای آماده کردن آن ها در جهت خدمت به بریتانیا تلاش نمودند. از این رو، توجه به این نکته ضروری است که تمرکز انگلستان، تنها برای بهائی نمودن زرتشتیان نبود. بلکه تلاش آن ها در جهت بهائی نمودن و یا علاقه مند کردن پیروان همه اقلیت های دینی و تا حد امکان، مسلمان نسبت به فرقه بهائیت، آن هم به دلیل قرابت بنیان های این فرقه با نظام های سرمایه داری و استعماری بود. اما در این میان، زرتشتیان و یهودیان، تمایل بیشتری برای حرکت در این مسیر از خود نشان دادند.

 

موضوعات مرتبط:

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان (بخش اول)

نقش انگلیس در برقراری ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان (بخش دوم)

گناه در کیش زرتشت

دلایل ارتباط میان زرتشتیان و بهائیان در عصر قاجار (بخش اول)

 

پی نوشت ها:

1) عباس افندی، فرزند ارشد میرزا حسینعلی نوری و ملقب به عبدالبهاء است. میرزا حسینعلی نوری، پیش از مرگش، در کتاب «اقدس» و در کتاب «عهدی» او را جانشین خود نامید. از این رو، عباس، در فاصله سال‌های ۱۹۲۱–۱۸۹۲ مسئولیت اداره جامعه بهائی را بر عهده داشت.

2) حسنی آملی، سید علی (1398)، بی بهاء، تهران، تراث، ص 222.

3) رایت، سر دنیس (1368)، ایرانیان در میان انگلیسی ها، امامی، کریم (مترجم)، تهران، زمینه، ص 286؛ رائین، اسماعیل (1357)، انشعاب در بهائیت پس از مرگ شوقی ربانی، تهران، مؤسسه تحقیق رائین، ص 127.

4) حسنی آملی، سید علی (1398)، بی بهاء، تهران، تراث، ص 224.

5) هاردینگ، سر آرتور (1370)، خاطرات سیاسی سر آرتور هاردینگ، شیخ الاسلامی، جواد (مترجم)، تهران، سازمان انتشارات کیهان، ص 225.

6) حبل المتین، سال هجدهم،شماره شانزدهم، 13 شوال 1328 قمری، ص 19.

 

منابع:

• اسماعیلی، م. (1387)، انگلستان و گسترش فرقه بهائیت در ایران (با تأکید بر عصر پهلوى)، تاریخ پژوهان، شماره شانزدهم
• حلبی، ع.، شریف زاده، م. (187)، نقش انگلیس در پیدایش فرقه های مذهبی بابیت و بهائیت، حوزه، شهریور
• آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
• حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51

 

نویسنده: زهرا کامکار