بازدیدها: 8

 

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی

 

چهره مرموز ریپورترها در ایران، تا چندی پیش برای اغلب محققین و مورخین، آشنا نبود. آن ها که رد پای این دو مأمور سرویس جاسوسی بریتانیا را در بسیاری از وقایع تاریخ معاصر می یافتند نیز، این دو را افرادی خَدوم تصور می کردند. حال آن که در سال های اخیر، نقش فراگیر و مخرب این پدر و پسر پارسی و تبعه انگلستان برای بسیاری از پژوهش گران آشکار شده است. در جاسوس بودن این دو همین بس که شاپور ریپورتر زرتشتی در خاطرات خود می نویسد:

” پدرم به تمام نقاط ایران سفر می کرد. او عامل ارتباطی ارشدی بود که حتی زندگی فرزند و همسر خود را نیز به اطلاعات آلوده بود. کسی جز افراد معتمد او نباید از این که من پسر اویم اطلاع می یافت. به همین دلیل در کودکی نمی دانستم پدرم کجاست و چه کاره است. نام مرا از روی نام خانوادگی مادرم انتخاب کرده بود. به این ترتیب در کودکی، نام او را نیز نمی دانستم. مسئله فقط این نبود. حتی علایق من باید در جهتی تکوین می یافت که الزامات اطلاعاتی مورد نظر او آن را تعیین می کردند.

همچنین اصرار مداومش برای آن که در زمینه آموزشی به سرعت پیشرفت کنم، امری غیرعادی و هدف دار به شمار می رفت. باید زبان انگلیسی را به عنوان زبان مادری می آموختم. البته پدرم شخصاً چنین فشاری نمی آورد، ولی کسانی که آن ها را مأمور تربیت من ساخته بود، با اصرار تمام، خواهان آن بودند“. (1)

 

 

شاپور ریپورتر زرتشتی کیست؟

 

شاپور ریپورتر، فرزند اردشیرجی ریپورتر مأمور ارشد اطلاعاتی انگلیس درست در همان سالی که پدرش اردشیر، کودتای رضاخانی را رقم زد، یعنی سال 1299 هجری شمسی، در تهران به دنیا آمد. این در حالی است که پدر و پدربزرگ او از جمله پارسیان هند (2) به شمار می رفتند. پدر، پدربزرگ و جد وی، در ظاهر خبرنگار روزنامه تایمز انگلیس در بمبئی بودند. از این رو، شاپور ریپورتر زرتشتی نیز در ظاهر به شغل خبرنگاری مشغول شد.

اردشیر ریپورتر، پدر شاپور در سال 1311، یعنی زمانی که شاپور دوازده سال بیشتر نداشت، از دنیا رفت. به همین دلیل شاپور درباره حضانت خود که در دست افرادی مشکوک بود، این گونه می نویسد:

” در زندگی ما همواره وجود سایه هایی حس می شد که صاحبان آن ها به چشم نمی آمدند. آدم هایی که تأثیر زیادی روی زندگی ما داشتند و به اصطلاح ایرانی ها سایه شان روی سرمان بود، اما هرگز آن ها را نمی دیدیم. نمونه آن استخدام و فرستادن دایی ام به تهران بود. در آن هنگام از مرگ پدرم بیش از یک سال می گذشت. ولی دستی ناپیدا دایی را با پیشنهاد شغل و درآمد خوب به استخدام در آورده بود و او را برای همراهی با من و مادرم که تازه به تهران آمده بودیم، به ایران فرستاده بود. می خواستم از کار این سایه ها سر در بیاورم. می دانستم زندگی ما در حاشیه جریان وسیعی از رخدادهای سیاسی و مرتبط به هم رقم می خورد و هر چه هست، دنباله کار و زندگی پدرم است. اما نمی دانستم من واقعاً دنباله پدرم هستم و باید راه او را دنبال کنم. این را در دوره دانشگاه فهمیدم“. (3)

 

شاپور ریپورتر زرتشتی، حامیان خود در این دوران را فرزند یکی از بانک داران و صرافان انگلیسی، دایی و شوهر خواهرش می داند که نفر آخر موظف بود دورادور به مراقبت از او بپردازد. اما در این میان، شاپور به نکته قابل تأملی نیز اشاره می کند و در حقیقت، عضویت خود و پدرش در لژهای فراماسونری را مورد تأیید قرار می دهد. او در جایی در رابطه با حامیان خود در کودکی می نویسد:

“ بر اساس یک وظیفه برادرانه و فراماسونری، از دور مواظب من بودند“. (4)

 

ادامه دارد…

 

موضوعات مرتبط:

نقش اردشیر ریپورتر زرتشتی در عصر پهلوی (بخش اول)

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش دوم)

بهائیت، عامل ایجاد درگیری میان زرتشتیان دوره قاجار (بخش اول)

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش سوم)

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش چهارم)

رابطه عقل و تثلیث (بخش اول)

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش پنجم)

آیا بهائیت، فرقه ای اسلامی است؟ (بخش اول)

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش ششم)

نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش هفتم)

حقیقت مکاشفه پولس (بخش اول)

 

پی نوشت ها:

1) آرین رنجی شری [نام جعلی شاپور ریپورتر] (1377)، به دام افتاده، اشرفی، محسن (مترجم)، نشر نی، تهران، ص 14-15.

2) پارسیان هند، گروهی از زرتشتیان هستند که قرن ها پیش، به دلیل مناسبات گسترده تجاری و اجتماعی بین ایران و هندوستان، به این کشور مهاجرت نمودند.

3) آرین رنجی شری [نام جعلی شاپور ریپورتر] (1377)، به دام افتاده، اشرفی، محسن (مترجم)، نشر نی، تهران، ص 17.

4) همان، ص 17-18.

 

منابع:

• شهبازی، ع. (1381)، سر شاپور ریپورتر و کودتای 28 مرداد 1332، تاریخ معاصر ایران، سال ششم، شماره بیست و سوم، ص 103-204
• فرهمند، ج. (1383)، مردی که زیاد می دانست؛ اسنادی از شاپور ریپورتر مأمور اطلاعاتی و دلال اقتصادی بریتانیا در ایران، تاریخ معاصر ایران، سال هشتم، شماره بیست و نهم، ص 243-302
• آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
• حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51

 

نویسنده: زهرا کامکار