بازدیدها: 8

نقش مکتب شیخیه در پیدایش بابیت و بهائیت

 

شیخ احمد احسایی در ابتدا از علمای شیعه به شمار می آمد. اما وجود برخی از تفکرات انحرافی و بدعت آمیز در نگاه وی سبب شد تا در مکتب شیعی، فرقه ای بوجود آید بنام شیخیه. این مکتب عمدتاً بر ترکیب برخی تفکرات فلسفی سهروردی با احادیث ائمه اطهار علیهم السلام بنیان نهاده شد. مکتب شیخیه، علاوه بر ایجاد انشعابی در درون مکتب شیعی، زمینه پیدایش دو فرقه برون دینی، یا همان بابیت و بهائیت را نیز فراهم نمود.

 

 

مکتب شیخیه زمینه ساز پیدایش بابیت و بهائیت

 

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، بابیت و بهائیت حاصل اندیشه ها و تفکرات بدعت آمیز فرقه شیخیه است. در ادامه این شواهد ذکر خواهد شد.

 

 

1- شاگردی باب در مکتب شیخیه

 

سید علی محمد شیرازی ملقب به باب و بنیان گذار فرقه بابیت، از شش سالگی تا هشت سالگی در درس شیخ عابد از شاگردان شیخ احمد احسایی (1) حاضر می شد. همین امر سبب شد تا در سن بیست سالگی عازم کربلا شود و نزد سید کاظم رشتی (2) شاگردی کند. همین امر به عنوان اولین و مهم ترین نشانه نقش شیخیه در پیدایش بابیت و بهائیت به حساب می آید.

 

2- توجه به ریاضت و اوراد

 

ریاضت های سخت شیخ احمد احسایی در نزد شاگردان، شهره بود. علی محمد شیرازی نیز به تأیید شیخ احمد روحی و میرزا آقاخان کرمانی (3) و همچنین نبیل زرندی، درست مشابه با پیشوای خویش (شیخ احمد)، در آفتاب سوزان بوشهر، صبح تا شب بر بام خانه می ایستاد و برای تسخیر خورشید، وردهایی را تکرار می نمود (4). این مسئله تا بدان جا پیش رفت که به گفته عبدالحسین آیتی (5) بهائی، به سبب همین ریاضت ها و گوشه نشینی ها به «سید ذکر» معروف شد و به دعانویسی پرداخت.

 

3- پیوستن پیروان شیخیه به علی محمد شیرازی

 

یکی دیگر از شواهد نقش برجسته شیخیه در پیدایش بابیت و بهائیت، پیوستن بسیاری از پیروان شیخ احمد احسایی به علی محمد شیرازی پس از اعلام دعوت وی می باشد. این امر آن قدر آشکار است که تمامی مصادیق حروف «حی» (6) در نظر باب (علی محمد شیرازی)، پیش از گرویدن به وی، شیخی مسلک بودند. این مسئله گویای این است که آراء و عقاید شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی زمینه قبول ادعا و دعوت باب را برای پیروان سابق، فراهم آورده و آن ها را مهیای پذیرش آن کرده بود.

 

4- ادعای بابیت علی محمد شیرازی

 

ادعای رکن رابع و باب امام زمان (عج) (7) بودن از جمله باورهایی است که توسط سید کاظم رشتی مطرح شد و جزء اصول اعتقادی شیخیه قرار گرفت. همین امر، سنگ بنای دعوت باب در آغاز نیز به شمار می رود. علی محمد در ابتدای دعوت خویش، خود را باب نامید و شیخ احمد و سید کاظم را به عنوان دو بابی معرفی نمود که به آمدن وی بشارت می دادند. فاضل مازندرانی، مبلغ مشهور بهایی در این رابطه از زبان باب می نویسد:

” ای اهل زمین بدانید که خداوند با باب [علیمحمد شیرازی]، دو باب [شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی] را از قبل قرار داد تا امرش را از راه حقیقت و بـه صـورت آشـکار از اطرافش به شما بشناساند و خداوند برای شما باب البابی [ملا حسین بشرویه ای] مقـدر فرمود تا شما را با اذن او به باب برساند“. (8)

 

ادامه دارد…

 

 

موضوعات مرتبط:

شیخ احمد احسایی کیست؟ (بخش دوم)

نقش مکتب شیخیه در پیدایش بابیت و بهائیت (بخش سوم)

شیخ احمد احسایی کیست؟ (بخش دوم)

نقش مکتب شیخیه در پیدایش بابیت و بهائیت (بخش چهارم)

 

 

پی نوشت ها:

1) شیخ احمد احسایی، مؤسس فرقه شیخیه است.

2) سید کاظم رشتی، شاگرد شیخ احمد احسایی و جانشین وی می باشد.

3) شیخ احمد روحی و میرزا آقا خان کرمانی، هشت بهشت، ص276.

4) عبد الحمید اشراق خاوری، تلخیص تاریخ نبیل زرندی، ص 66.

5) عبد الحسین آیتی «آواره»، کواکب الدریه، ج 1، ص 34.

6) علی محمد شیرازی، هجده نفر اولی را که به وی ایمان آوردند، حروف «حی» نامید. چرا که عدد نوزده در نزد علی محمد بسیار مقدس بود. واژه حی در حروف ابجد نیز معادل هجده می باشد که با احتساب خود باب، نوزده می شود.

7) برخی از پیروان شیخیه بر این باورند که مردم برای کسب تکلیف از جانب امام عصر دوازدهم (ع) به یک واسطه احتیاج دارند که همان رکن رابع یا باب می باشد.

8) فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، ج 2، ص 11.

 

 

منابع:

• فلاحتی، ح. (1389)، تحلیل عقاید شیخیه در بسترسازی بابیت و بهائیت، سال اول، شماره دوم، ص 159-178
• رضانژاد، ع. (1381)، شیخیه بستر پیدایش بابیت و بهائیت، مجله انتظار، بهار، شماره سوم
• پاشایی، و.، فرمانیان، م. (1392)، رویارویی خاندان کریمخانیه شیخیه با بابیه، معرفت ادیان، سال چهارم، شماره چهارم، پیاپی 16، ص 97-118
• لواسانی، م. (1394)، مبتکر نظریه رکن رابع ایمان در شیخیه، مطالعات تاریخ اسلام، سال هفتم، شماره بیست و چهارم، ص 141-169
• اکبری، م. (1381)، شیخیه از اعتراض تا تأسیس، پژوهش نامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شماره سی و چهارم
• صالحی، ن. (1380)، اندیشه سیاسی شیخیه، فرهنگ اندیشه، سال اول، شماره اول
• باقری، ع. (1391)، جستاری در نقد بابیت با تأکید بر نقد آموزه رکن رابع در اندیشه شیخیه، معرفت ادیان، سال سوم، شماره سوم، پیاچی 11، ص 87-104

 

نویسنده: زهرا کامکار