پیدایش آموزه فدا در مسیحیت (بخش اول)

تازه‌ترین به‌روزرسانی 1 اسفند 1400

بازدیدها: 28

پیدایش آموزه فدا در مسیحیت

الهیات مسیحی بر این باور است که گناه نخستین آدم و حوا دامن تمامی بشریت را می گیرد و هیچ انسانی در بدو ورود به این جهان، بی گناه متولد نمی شود. تا پیش از به وجود آمدن آموزه فدا توسط کلیسا، آثار این گناه با قربانی حیوانی قابل زدودن بود. حال آن که کلیسا آموزه ای بدیع را ایجاد و ترویج نمود که بر اساس آن، دیگر این قربانی کارآیی خود را از دست داد و تنها با فدا شدن یک «انسان خدا»، نیل به چنین هدفی محقق می شد. اما باید دید که چنین آموزه ای از کجا وارد مسیحیت شده است، چرا که نمی توان ریشه آن را در کتاب مقدس یافت. از این رو، در این نوشتار سعی بر این است تا مبنای پیدایش آموزه فدا در مسیحیت مورد بررسی قرار گیرد.

دکترین کفاره در عهد عتیق

یکی از مسائل پیچیده در مسیحیت کنونی، اعتقاد به فدا شدن مسیح برای نجات انسان هاست. در حقیقت، بر این اساس، عیسی مسیح (ع) متولد شد و تمامی مشکلات و رنج ها را تحمل نمود، تا در نهایت با مرگ خویش، موجب نجات و رستگاری انسان ها گردد. هنری تیسن در کتابی با عنوان «الهیات مسیحی»، نقشه نجات را این گونه بیان می‌ کند:

1. خداوند انسان را خلق فرمود.

2. اجازه داد تا سقوط کند.

3. نجات مسیح را که برای همه کافی بود فراهم ساخت.

4. عده‌ای را برای نجات برگزید.

5. روح القدس را فرستاد تا کار نجات برگزیدگان را اجرا نماید. (1)

در این میان، مهم ترین عامل نجات نیز عبارتند از «فدا» و «ایمان».

در انجیل می آید که عیسی (ع) بنای نسخ و باطل نمودن تورات را ندارد و در مقابل به دنبال تکمیل آن است. عیسی مسیح به گونه ای بر این امر تأکید دارد که پذیرش نقطه به نقطه تورات را نوید می دهد:

“گمان مبرید که آمده‌ام تا تورات یا صُحُف انبیا را باطل سازم. نیامده‌ام تا باطل نمایم، بلکه تا تمام کنم. زیرا هر آینه به شما می‌ گویم، تا آسمان و زمین زایل نشود، همزه یا نقطه‌ ای از تورات هرگز زایل نخواهد شد تا همه واقع شود. پس هرکه یکی از این احکام کوچک ترین را بشکند و به مردم چنین تعلیم دهد، در ملکوت آسمان کمترین شمرده شود. اما هر که به عمل آورد و تعلیم نماید، او در ملکوت آسمان بزرگ خوانده خواهد شد“. (متی 3: 17-19)

این در حالی است که پولس به عنوان عامل پیدایش آموزه فدا در مسیحیت و به تبع آن کلیسا عقیده ای متفاوت دارد. به بیان روشن تر، کلیسا، مبتنی بر کلام پولس از آموزه ای سخن می گوید که در عهد عتیق و هیچ یک از کتب انبیای پیشین بدان اشاره نمی شود.

توجه به این نکته ضروری است که تعلیم تورات بر این مبناست که نجات آدمی از گناه تنها در گرو دو امر است:

ایمان به خدا
عمل به شریعت

همچنین، در عهد قدیم می آید:

“هرگز پـدران به عملکرد فرزنـدان کشـته نمی‌ شوند، و نیز فرزندان به عملکرد پدران به قتل نمی‌ رسـند، بلکه هرکسـی به گناه خود کشته می شود“. (تثنیه 24: 16)

و یا در کتاب حزقیان نبی می آید:

“نفس خط اکار است که می میرد. پسر متحمل گناه پدر نمی‌ شود، و پدر نیز متحمل گناه پسـر نخواهد شد. نیکی نیکوکار بر خود اوست و شر شرور نیز بر او خواهد بود. و شریر در صورتی که از تمام خطاهایی که انجام داده باز گردد و تمام فرایض مرا حفظ کند و حق و نیکی جاری سازد، همانا او زندگی خواهد نمود و نمی‌ میرد“. (حزقیال 18: 20)

حال آن که پولس و به تبع آن، رهبران کلیسا چنین باوری را نمی پذیرند.

تعالیم کلیسای کاتولیک بر این امر تأکید دارد که آموزه فدا در تعارض با آیات تورات نیست چرا که:

“همراه با پیشرفت وحی، واقعیت گناه نیز روشن شده است. اگر چه قوم خدا در عهد عتیق تا حدی کوشش کرد تا در پرتو تاریخ هبوط مندرج در سفر پیدایش، وضع رقت بار بشری را بفهمد، اما نتوانست معنای نهایی این داستان را که تنها در پرتو مرگ و رستاخیز عیسی مسیح آشکار می شود، به دست آورد”. (تعالیم کلیسای کاتولیک، پاراگراف 388)

این در حالی است که باید گفت، این آموزه کلیسا زمانی با آیات تورات سازگاری دارد که:

یا گناه نخستین در دین داران پیش از مسیحیت موضوعیتی نداشته باشد.
یا این گناه بوسیله عمل صالح و قربانی حیوانی پاک گردد.

حال آن که کلیسا معتقد است، تمامی بشریت، حتی با وجود انجام عمل صالح، گناه نخستین را بدوش می کشند. مگر این که به صلیب ایمان آورند و غسل تعمید یابند. در حالی که ایمان به صلیب، صرفاً پس از بعثت عیسی مسیح ممکن است و در این میان، تکلیف گذشتگان مشخص نیست.