بازدیدها: 7

گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش سوم)

در بخش اول و دوم از این نوشتار، برخی از گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت مورد بررسی قرار گرفت. در این نوشتار نیز به ادامه این مبحث پرداخته می شود.

 

 

قدرت به عنوان یکی از گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت

 

خجسته می ستری، موبد برجسته زرتشتی می نویسد:

“خدا قادر مطلق نیست. یعنی چنین نیست که همه نیروها در دست او باشد. اگر خدا قادر مطلق است، پس [شیطان را آفریده است. آن گاه سؤال می شود]، چرا شیطان را آفریده است، با آن که می دانست او مخلوق بدی خواهد بود“؟ (می ستری، 1387: 32)

 

 

موبد فیروز آذرگشسب به عنوان یکی از بزرگان دین زرتشت نیز در بیان گزاره های توحید، بحث عدم خلق شرور از جانب اهورامزدا را مطرح می کند:

“توحید زرتشتی با توحید در ادیان و مذاهب دیگر فرق می کند. … در مذاهب سامی، خداوند بزرگ، آفریننده همه چیز از خوب و بد، و زشت و زیبا شناخته شده­است. در این مذاهب، خداوند… هم آفریننده خوبی هاست و هم خالق بدی ها“. (آذرگشسب، 1361: 14-15)

 

 

 

رابطه عدل الهی و خلقت شرور

 

اولاً ایراد اساسی آذرگشسب، می ستری و دیگر بزرگان دین زرتشت که با ایشان همفکر می باشند در این است که شرور را مطلقاً شر می داند.

این در حالی است که در اسلام به عنوان یکی از ادیان سامی مورد نظر آذرگشسب، شر مطلق وجود ندارد. یعنی چنین نیست که موجود یا شیء خاصی، کاملاً شر باشد. بلکه همه مخلوقات پروردگار، شرشان از خیرشان کمتر است.

به عنوان مثال، این که کیش زرتشت، جانوران موذی اعم از عقرب و مار و غیره را شر می داند و در شریعت خود به کشتن آن ها در هر کجا که یافت می شوند امر می کند، نادرست است.

 

در وندیداد (1) که حاصل فکر و نظربزرگان دین زرتشت و بخشی از اوستا می باشد، یکی از مجازات های افرادی که گناهی را مرتکب می شوند، کشتن هزاران هزار جانور موذی است.

در فرگرد 14 می آید، هر کسی که یک سگ آبی را بکشد، برای جبران عمل خود باید ده هزار بسته هیزم سخت را به عنوان کفاره برای آتش اهورامزدا به آتشکده بدهد و همچنین ده هزار مار، ده هزار لاک پشت، ده هزار مور دانه کش، ده هزار مگس و … را بکشد. (وندیداد، فرگرد 14، بند 1-6)

 

 

بزرگان دین زرتشت از این رو کشتن جانوران موذی را به عنوان مجازات گناهکار می دانند که این دسته از جانوران را مخلوق شخص یا نیرویی جز اهورامزدا و در نتیجه، از جمله شرور تصور می کنند. حال آن که این جانوران، خود بخشی از چرخه طبیعت هستند و نبود حتی یک گونه از آن ها، حیات طبیعی را دچار مشکل می کند. در حقیقت، شاید در ظاهر، آسیبی از جانب آن ها به انسان وارد شود اما در واقع، وجود آن ها برای چرخه طبیعت لازم و موجب خیر بسیار است.

 

در رابطه با شیطان هم درست همین مسئله وجود دارد.

شیطان در ابتدا بنده ای پرهیزگار و عابد بود. از یک زمانی به بعد از امر پروردگار سرپیچی کرد. درست مثل تمامی انسان های گناهکار که در ابتدا خلقتی پاک داشتند، اما به تدریج، آلوده گناه شدند.

آیا باید گفت که خالق همه انسان های گناهکار که بخش عمده ای از بشر را در بر می گیرند، کسی جز اهورامزداست؟

 

به طور کلی، بزرگان دین زرتشت باید توجه داشته باشند:

• اول این که، خلقت شیطان و هم نوعان او، درست مثل انسان ها، پاک و سرشار از خیرات بود. اما همانند انسان های گناهکار، از امر پروردگار سرپیچی نمود و به یکی از دشمنان انسان تبدیل شد.
• دوم این که، همین شیطانی که زمانی پاک بود و اکنون منشأ بسیاری از پلیدی هاست نیز موجبات سعادت بسیاری از بندگان خدا را فراهم می کند.

چطور؟

 

هر بار که انسان در برابر وسوسه های شیطان مقاومت می کند و اغوا نمی گردد، خود همین، پله ای می شود برای حرکت آدمی رو به کمال و سعادت موعود.

 

بنابراین، خلقت شیطان و دیگر موجوداتی که به ظاهر، مطلقاً شر تلقی می شوند نه تنها در ابتدا پاک بوده، بلکه حتی در عین پلیدی کنونی آن ها، موجبات خیر را نیز فراهم می کند. درست همانند چاقویی که انسان می تواند از آن به عنوان وسیله ای برای کسب روزی حلال استفاده کند و یا جان انسانی بی گناه را بوسیله آن بگیرد.

 

 

ثانیاً، بزرگان دین زرتشت با تصور این که خالق شرور، از جمله شیطان، خدا نیست باید به این پرسش پاسخ دهند که پس خالق اشیاء و موجوداتی که در ظاهر، شرور هستند کیست؟

اگر خدا قادر مطلق نیست، پس چه کسی قادر مطلق است؟

آیا جز این است که خدایی که قادر مطلق نیست، ضعیف است؟ آیا زرتشتیان خدای ضعیف را پرستش می کنند؟

 

 

ادامه دارد…

 

 

 

موضوعات مرتبط:

گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش اول)

گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش دوم)

جایگاه ایزدان در آیین زرتشت (بخش دوم)

گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش چهارم)

جایگاه ایزدان در آیین زرتشت (بخش اول)

گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش پنجم)

گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش ششم)

 

 

پی نوشت ها:

1) وندیداد بخشی از اوستای متأخر است و بخش عمده شریعت دین زرتشت را در خود جای می دهد.

 

 

منابع:

• حاجتی شورکی، م. (1397)، آیین زرتشت: شریعت محور یا شریعت گریز، معرفت ادیان، سال نهم، شماره سوم، پیاپی 35، صفحات 123-141
• منجزی، ع. (1384)، پژوهشی در کیش زرتشت، انتشارات زمزم هدایت، قم، ص 68-74
• آذرگشسب، ف. (1360)، دوگانگی در کیش زرتشت، چیستا، شماره 3، ص 254-260
• خالقی، ح. (1395)، رویکرد اندیشمندان زرتشتی به توحید مبدأ، پژوهش های ادیانی، سال چهارم، شماره 8، ص 81-104

 

 

نویسنده: زهرا کامکار