بازدیدها: 2
گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش دوم)
در بخش اول از این نوشتار، سه نکته پیرامون گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت بیان شد. در ادامه این بحث، نکات دیگر مورد بررسی قرار می گیرد.
ادامه بررسی گزاره های توحید در کلام بزرگان زرتشتی
برای بررسی دقیق تر موارد ذکر شده، در این بخش، عبارات موبد آذرگشسب عیناً بیان می شود. فیروز آذرگشسب می گوید:
“توحید زرتشتی با توحید در ادیان و مذاهب دیگر فرق می کند. زیرا اهورامزدا به خلاف خدای برخی از مذاهب دیگر، جبار و قهار نیست و مثلاً چنین نیست که به سبب نافرمانی عده ای از اهالی یک شهر، آن را با سیل و طوفان از بین ببرد و ساکنین آن را از گناهکار و بی گناه، مجازات نماید. بی عدالتی، جور و ستم، قهر و غضب، مکر و حیله، و اذیت و آزار از ناحیه او نیست. ساحت قدس او از رذایل، سخت گیری ها، بداندیشی ها و بی خردی ها، پاک و مبرا است.
در حالی که در مذاهب سامی (1)، خداوند بزرگ، آفریننده همه چیز از خوب و بد، و زشت و زیبا شناخته شده است… . در این مذاهب، خداوند هم عادل است و هم قهار و جبار. هم رحمان و رحیم است و هم منتقم و کینه جو. هم آفریننده خوبی ها است و هم خالق بدی ها“. (آذرگشسب 1362: 14-15)
در بخش نخست این نوشتار چند نکته پیرامون گزاره های توحید در کلام بزرگان دین زرتشت ذکر شد. در این بخش به صورت ویژه، یکی از گزاره های مدنظر موبد آذرگشسب مورد بررسی قرار می گیرد.
نکات نقل قول بالا را می توان به دو بخش تقسیم نمود:
- آیا خدای اسلام به عنوان یکی از مذاهب سامی، گناهکار و بی گناه را با هم عذاب می کند؟
- معنای جبار و قهار بودن خدای ادیان سامی، کینه جو و خشن بودن اوست؟
- آیا خدا خالق شرور هم هست؟
آیا خدای اسلام به عنوان یکی از مذاهب سامی، گناهکار و بی گناه را با هم عذاب می کند؟
همان طور که ذکر شد، موبد آذرگشسب به عنوان یکی از بزرگان دین زرتشت در تبیین گزاره توحید، به اسلام و در کل، ادیان سامی چنین اتهامی وارد می کند. در پاسخ به این اتهام باید گفت:
اولاً اگر خدای یهود، مسیحیت و اسلام، تر و خشک را با هم عذاب می کرد، چرا در ماجرای سرپیچی بنی اسرائیل درباره کار نکردن در روز شنبه، فقط آن هایی را که نافرمانی کردند، مجازات کرد؟
یا در ماجرای قوم حضرت لوط، حضرت نوح و دیگر پیامبران (ع)، ابتدا مؤمنین را از شهر خارج و سپس عذاب را نازل می کرد؟
ثانیاً برخی افراد که به ظاهر بی گناه هستند، صرفاً به دلیل سکوت شان در برابر ظلم و ستم ظالم، عذاب می شوند. همین سکوت در برابر ظلم ستمکار و عدم حمایت از مؤمنین، خود ظلمی بزرگ است.
ثالثاً افرادی که حقیقتاً بی گناه هستند، مانند کودکان نیز اگر در این شرایط جان خود را از دست دادند و یا می دهند، نه با عنوان عذاب الهی بلکه با عنوانی دیگر می میرند.
به بیان روشن تر، همه انسان ها عمری محدود دارند و به دلایل گوناگون از دنیا می روند. مرگ افراد به خودی خود، برای آن ها مصیبت نیست. فرق است بین این که به دلیل ارتکاب گناهی از دنیا بروی، یا در مسیر خیر و یا به مرگ طبیعی، جان خود را از دست دهی.
بنابراین، در جوامعی که به دلیل سرپیچی از فرمان خدا گرفتار مرگ می شوند، آن مرگ برای گناهکاران موجب عذاب است، حال آن که برای بی گناهان چنین نیست و حتی می تواند موهبتی از جانب خدا تصور شود.
آیا معنای جبار و قهار بودن خدای ادیان سامی، کینه جو و خشن بودن اوست؟
با توجه به این که آذرگشسب در ادامه صحبت خویش، خدای ادیان سامی را کینه جو می نامد، مشخص است که اصلاً معنای جبار، منتقم و قهار در قرآن را نمی داند.
- جبار: این واژه زمانی که درباره خدا می آید یعنی خداوند با نفوذ اراده و قدرت خویش به اصلاح هر فسادی می پردازد. (تفسیر نمونه، ج 23، ص 554)
- قهار: قهار بودن خدا در قرآن به این معناست که هیچ کاری برای او نشدنی و غیرممکن نیست. (تفسیر مجمع البیان، ج 6، ص 438)
- منتقم: صفت منتقم برای خداوند به معنای «سخت کیفر کننده» است. به این معنا که اگر شخصی در دنیا ظلمی کند و پس از آن نیز توبه و جبران نکند، خداوند نتیجه عمل وی، و نه چیزی بیشتر، را به او خواهد داد. (حکمت نامه پیامبر اعظم، محمدی ری شهری، ج 3، ص74-77)
آیا خدا می تواند خالق شرور هم باشد؟
پاسخ به این پرسش در بخش اول این نوشتار داده شده است.
ادامه دارد…
موضوعات مرتبط:
گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش اول)
جایگاه ایزدان در آیین زرتشت (بخش دوم)
گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش سوم)
گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش چهارم)
جایگاه ایزدان در آیین زرتشت (بخش اول)
گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش پنجم)
گزاره های توحید در نگاه بزرگان دین زرتشت (بخش ششم)
پی نوشت ها:
1) منظور از مذاهب سامی، سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام است.
منابع:
- لوایی، ش. (1395)، رویکرد اندیشمندان زرتشتی معاصر به توحید مبدأ، سال چهارم، شماره هشتم، صفحات 81 الی 104
- منجزی، ع. (1384)، پژوهشی در کیش زرتشت، انتشارات زمزم هدایت، قم، ص 68-74
- آذرگشسب، ف. (1360)، دوگانگی در کیش زرتشت، چیستا، شماره 3، ص 254-260
- خالقی، ح. (1395)، رویکرد اندیشمندان زرتشتی به توحید مبدأ، پژوهش های ادیانی، سال چهارم، شماره 8، ص 81-104
