آموزه های دینی زرتشت (بخش سوم)

تازه‌ترین به‌روزرسانی 21 بهمن 1400

بازدیدها: 5

آموزه های دینی زرتشت (نبی شناسی)

از آن رو که قوم زرتشت در روزگاران پیش از تاریخ می زیسته، زمان زندگانی او را نمی توان با دقت تعیین کرد. اما جان واترهاوس بر این باور است که شخصیت و آموزه های دینی زرتشت تا بدان جا در تاریخ رسوخ نموده که نمی توان آن را نادیده گرفت یا انکار نمود. زرتشت در گاهان، خود را زَئوتَر یعنی روحانی ای کاملا واجد شرایط معرفی می کند. در میان مؤسسان دین های رسمی، وی یگانه کسی است که هم روحانی و هم پیامبر بوده است. علاوه براین، وی در گاهان، خود را وَئِدِمنَه نیز می خواند. این واژه به معنای «دانا» یا سالکی است که از حکمت ملهم از خداوند برخوردار است.

مری بویس معتقد است که آگاهی درباره زندگی زرتشت را باید از سه منبع جستجو کرد: گات ها، اوستای متأخر و متن های فارسی میانه.

گات ها:

زبان گات ها گواهی می دهد که زرتشت از مردم شمال شرقی ایران بوده است. همچنین گات ها حاوی قرائن و اشاراتی درباره خانواده و حوادث زندگی او نیز هست. البته نمی توان گفت که گات هایی که امروزه در دست می باشد، در آغاز چگونه بوده است. علاوه بر این، کشف این مسئله که زرتشت چند سال از عمر خود را صرف نگاشتن آن نموده نیز دشوار می باشد.

اوستای متأخر:

در اوستای متأخر، بیشتر درباره برخی افراد نزدیک به زرتشت سخن به میان می آید. حال آن که اطلاعات چندانی درباره زندگی نامه خود زرتشت در آن یافت نمی شود. شاید دلیل این امر این است که این بخش از اطلاعات در کتبی مجزا بوده و یا اکنون در دسترس نیست و یا پاره ای از آن ها موجود می باشد. به هر ترتیب، اوستای متأخر به دلیل تناقضات فراوانی که نسبت به آموزه های دینی زرتشت در اوستای گاهانی دارد، خیلی مورد توجه این مقاله نمی باشد. در این بخش از اوستا، به عقیده بویس، داستان زرتشت چنان بازگو می شود که …

“او بازیگر آن نمایشنامه هیجان انگیز نهایی است که خود وی آن را وصف کرده بود.

متن های فارسی میانه:

این متن ها همراه با اوستای متأخر، سنت زرتشتی موجود را تشکیل می دهد.

واقعیات مربوط به تولد و زندگی زرتشت تا آن جا که از این سه منبع به دست می آید، به شرح زیر است:

از خاندان اسپیتمان (یسنای 46:13، 51:12، 53:1) بوده و فرزند پورشسب و دوغدو. پورشسب به معنای «صاحب اسبان خاکستری رنگ» بوده و دوغدو معادل «دختر شیردوش» است. در سنت بیان می شود که چهار برادر داشته، دو برادر بزرگ تر و دو برادر کوچک تر از خود.

از پدر و مادر زرتشت جز نام آنان چیزی در دست نیست اما هر چه بوده، ظاهرا از دوران کودکی او می خواستند در لباس روحانیان درآید. بنابراین، کودک، شب و روز خود را صرف یادگرفتن می نمود. از عبارات و سرودهای خود او در گات ها می توان به شدت و حدت جستجوی معنوی او، پی برد. بنا به سنت، سرانجام در 30 سالگی حال مکاشفه به وی دست می دهد و بر او وحی نازل می شود. در یسنای 42 اشارات مختصری به این مطالب وجود دارد اما در آثار پهلوی به صورت گسترده بیان می شود.

ماجرای پیامبری زرتشت

در آثار پهلوی می آید که زرتشت در عید بهاری «میذیوی زرمی» به جمعی پیوست. سحرگاه به رودخانه نزدیک آن جا می رود تا برای مراسم تهیه نوشابه «هوم»، (1) آب بیاورد. (زاداسپرم 20-21)

هنگام بازگشت به کرانه رود، غسل می کند و طاهر می شود. پس از آن است که حالت رویا به او دست می دهد. در کرانه رود، موجودی را می بیند که جامه ای از نور بر تن دارد. آن موجود، خود را وهومنه یا «منش نیک» معرفی کرده و زرتشت را به پیشگاه اهورامزدا و پنج امشاسپند دیگر راهنمایی می کند. در این هنگام است که حالت مکاشفه به او دست می هد.

زرتشت در یسنا، هات 48، بند 4 می گوید:

“من که روانم را با وهومنه به فراترین سرای خواهم برد. چه از پاداشی که مزدااهوره برای کردارها نهاده است آگاهم. تا بدان هنگام که توش و توان دارم [مردمان را] می آموزم که خواستار «اشه» باشند”.

زرتشت بعد از این مکاشفه به جایگاه پیامبری می رسد. پس از آن نیز وظیفه آموزش آیین نو به همنوعان خویش را به دوش می گیرد. اما در آغاز، سخنش که آن را «ناشنود» می خواند، بر مردمان زمانه اش اثر نمی کند. بدین معنا که آموزه های دینی زرتشت مورد بی مهری آشنایان و خویشانش واقع شد. این مسئله تا بدان جا پیش می رود که در نخستین ده سال، تنها پسر عمویش به کیش او گروید.