بازدیدها: 9

 

اردشیرجی ریپورتر و جامعه زرتشتی ایران

 

اردشیرجی ریپورتر، از بزرگان انجمن پارسیان هند و یکی از مأموران اطلاعاتی انگلیس در ایران بود که برای اجرای برخی از دستورات دولت متبوعش، بریتانیا و تحت عنوان خدمت به جامعه زرتشتی ایران، وارد این مرز و بوم شد. با توجه به شغل اطلاعاتی وی، اطلاعات اندکی از شرح حال او در دست است. بنابراین، شاید برای معرفی بهتر اردشیر، بهتر این است که به کلام فرزندش شاپورمراجعه شود.

 

 

اردشیرجی ریپورتر کیست؟

 

شاپور ریپورتر که خود نیز همچون پدر، تبعه انگلیس، از پارسیان هند و جاسوس بریتانیا به شمار می رود، در کتاب خاطراتش، اردشیر را اینطور معرفی می کند:

” پدرم به تمام نقاط ایران سفر می کرد. او عامل ارتباطی ارشدی بود که حتی زندگی فرزند و همسر خود را نیز به اطلاعات آلوده بود. کسی جز افراد معتمد او نباید از این که من پسر اویم اطلاع می یافت. به همین دلیل در کودکی نمی دانستم پدرم کجاست و چه کاره است. نام مرا از روی نام خانوادگی مادرم انتخاب کرده بود. به این ترتیب در کودکی، نام او را نیز نمی دانستم. مسئله فقط این نبود. حتی علایق من باید در جهتی تکوین می یافت که الزامات اطلاعاتی مورد نظر او آن را تعیین می کردند.

همچنین اصرار مداومش برای آن که در زمینه آموزشی به سرعت پیشرفت کنم، امری غیرعادی و هدف دار به شمار می رفت. باید زبان انگلیسی را به عنوان زبان مادری می آموختم. البته پدرم شخصاً چنین فشاری نمی آورد، ولی کسانی که آن ها را مأمور تربیت من ساخته بود، با اصرار تمام، خواهان آن بودند“. (1)

 

نام اردشیر با حوادث مهمی در ایران گره می خورد که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• زمینه سازی در میان اقلیت های مذهبی، به ویژه جامعه زرتشتی ایران برای ایجاد تفرقه دینی در جهت تضعیف علمای شیعه
• قتل های کمیته مجازات در حمایت از انگلستان
• آماده سازی بستر مناسب برای کودتای سال 1299 رضاخان علیه احمدشاه قاجار

 

 

اردشیرجی ریپورتر در جامعه زرتشتی ایران

 

بی تردید، در هر سرزمینی که نام انگلیس به اجبار به چشم می خورد، تفرقه و آشوب بیداد می کند. این مسئله در رابطه با جامعه زرتشتی ایران نیز به روشنی مشاهده می شود. اردشیرجی ریپورتر، پس از مانکجی لیمجی و کیخسروجی صاحب، سومین جاسوس انگلیس بود که در قالب حمایت از زرتشتیان و از طریق پارسیان هند قدم به ایران نهاد. پس از چندی، به دلیل حمایت های آشکار او از بهائیت و تشویق جامعه زرتشتی به ایران به پذیرش این فرقه انحرافی، مورد اعتراض زرتشتیان، خصوصاً دستوران و موبدان زرتشتی قرار گرفت. از این رو، زمانی که برای مدتی ایران را ترک کرد، پیش از بازگشت به کشور، جماعت زرتشتی از دولت ایران تقاضا نمودند تا قبل از حرکت مجدد وی از بمبئی به سمت ایران، از طرف وزارت خارجه به کنسول گری تلگراف نمایند تا:

” اگر فی الواقع برای سعادت زرتشتیان ایران، میل به فرستادن مأموری دارند، یک نفر صالح خیرخواه بی غرض، به جای اردشیرجی معین و با دستوری مشخص، روانه کنند که از حدود خود، تجاوز به حقوق زرتشتیان تبعه ایران و در سیاست مداخله ننماید.  اگر همچو وجودی نادر است،چندی زرتشتیان ایران را به حال خود بگذارند و هیچ کس نفرستند. و الا اگر اردشیرجی را از روی لجاج بفرستند، هر روز اسباب زحمت دولت بوده، زرتشتیان ایران او را به هیچ سمتی به رسمیت نخواهند شناخت. و دولت ایران نیز هیچ او را به رسمیت نمی شناسند“. (2)

 

 

علاوه براین، زرتشتیان ایران، مستقیماً تلگرافی هم به بمبئی، خطاب به «سر دینشاه پتیت» نوشتند با این مضمون که:

“… چون مأموریت اردشیرجی در سابق برای زرتشتیان ایران نتیجه سوء بخشیده، نماینده خود را برای ایران، دیگری معین نمایند. اگر ایشان باشند، به رسمیت نمی شناسیم، استدعای بذل توجه داریم…”. (3)

 

نکته مهم این جاست که حتی کیخسرو شاهرخ، نماینده زرتشتیان در مجلس نیز با ورود وی به ایران مخالف بود. مهم تر این که اصرار داشت که این مخالفت زرتشتیان به گونه ای تصویر شود که نشان دهد حتی دولت ایران هم با ادامه مأموریت اردشیرجی در ایران مخالف است.

 

ادامه دارد…

 

موضوعات مرتبط:

اردشیرجی ریپورتر و جامعه زرتشتی ایران (بخش دوم)

آموزه های دینی زرتشت (بخش اول)

آموزه های دینی زرتشت (بخش دوم)

 

پی نوشت ها:

1) آرین رنجی شری [نام جعلی شاپور ریپورتر] (1377)، به دام افتاده، اشرفی، محسن (مترجم)، نشر نی، تهران، ص 14-15.

2) انجمن زرتشتیان تهران به رئیس الوزرا، تهران، 9 محرم 1337 قمری، شماره 17089- ن.

3) زرتشتیان ایران به سر دینشاه پتیت، کرمان، بی تا، ش 17086- ن.

 

منابع:

• آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
• حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51
• دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87

 

نویسنده: زهرا کامکار