بازدیدها: 6
بعد از بازگشت بهاءالله (مؤسس فرقه بهائیت) از تبعید در عراق، جمعی از بابیان (پیروان علی محمد باب) به سرکردگی محمد صادق تبریزی، با تفنگ و قداره به قصد ترور ناصرالدین شاه به وی حمله کردند. اما ناصرالدین شاه از این ترور جان سالم به در برد.
توطئه های پیروان باب
پس از به تخت نشستن ناصرالدین شاه قاجار و پس از شورشهای بابیه، به دستور امیرکبیر، باب را به تبریز آورده و تیرباران کردند.
ادوارد براون در این باره می نویسد:
«دعاوی مختلف و تلون افکار و نوشته‌های بی‌مغز و بی‌اساس و رفتار جنون‌آمیز او علما را بر آن داشت که به علت شبهه خبط دماغ، بر اعدام وی رای ندهند.» با وجود این، برخی از علمای شیخی مسلک که احتمال خبط دماغ را درباره سیدعلی محمد نمی‌دادند و او را مردی دروغگو و ریاست‌طلب می‌دانستند به قتل وی فتوا دادند. سرانجام، سیدعلی محمد باب به همراه یکی از پیروانش در 27 شعبان 1266ه.ق در تبریز تیرباران شد.
پس از سرکوب فتنه باب، بابیان به يک گروه مخفی تروريستی تبدیل شدند. از جمله نقشه ها و توطئه های اعضای این فرقه، ترور ناصرالدین شاه و اميرکبير و امام جمعه بود که قبل از اجرا، توسط حکومت کشف شد.
ترور ناصرالدین شاه
دو سال پس از کشته شدن باب، در روز يكشنبه 25 شوال 1268 ه.ق شش نفر از بابي ها در روستای نياوران، در صدد کشتن شاه بر آمدند. وقتي شاه با همراهانش از قصر خارج شد، به عنوان تقديم عريضه جلو آمده و به شاه تیراندازی کردند، ولی همراهان شاه، او را از خطر نجات دادند.
آيتي (از مبلغین سابق بهائیت) در «كواكب الداريه» می نویسد:
«شش نفر از بابي ها متعصب كه از آن جمله ملا صادق ترك بود در نياوران شميران به طرف ناصر الدين شاه تيراندازي كردند و بعد نيز با قمه و غداره به شاه حمله بردند و او را مجروح نمودند ولي موفق به قتل ناصر الدين شاه نشدند. ناصر الدين شاه بعد از اين واقعه در صدد دستگيري و نابودي بابي ها برآمد.»
علت دستگیری و اعدام بابیان چه بود؟
بعد از تحقيقاتي كه درباره ترور ناصرالدین شاه به عمل آمد، معلوم شد كه حمله كنندگان به شاه بابي بودند. حکومت نیز به تعقيب و دستگيري بابيان پرداخته و عده اي از ایشان را دستگیر و به قتل می رساند. از جمله این افراد: شيخ علي ترشیزی معروف به عظيم و حاجي سليمان خان و آقا سيد حسن كتاب و حاجي ميرزا جاني كاشاني و ملا عبدالكريم قزويني را می توان نام برد.
بهاءالله و ترور ناصرالدین شاه
از جمله كساني كه پس از ترور ناصر الدين شاه، مورد تعقيب قرار گرفت حسينعلي نوری (بهاء الله) بود. وی در زمان ترور ناصرالدین شاه، در لواسان به ميهمانی صدر اعظم (ميرزا آغاخان نوري) رفته بود. هنگامي كه او را به دربار احضار كردند از لواسان به قصد نياوران و مقر حكومتي شاه حركت كرد. وی در بين راه تغییر عقیده داد و به سفارت روس پناهنده شد.
شوقي افندي(از رهبران بهائیت)در «قرن بديع» خود، این ماجرا را آورده است. همچنین در «تلخيص تاريخ نبيل زرندي» نیز در این باره اینچنین نوشته شده:
«… حضرت بهاءالله پیشنهاد جعفرقلیخان را نپذیرفتند و روز دیگر، سواره به اردوی شاه که در نیاوران بود رفتند. در بین راه به سفارت روس که در زرگنده نزدیک نیاوران بود رسیده، میرزا مجید منشی سفارت روس از آن حضرت مهمانی کرد و پذیرایی نمود… [شاه] فورا مأموری فرستاد تا حضرت بهاءالله را از سفارت روس تحویل گرفته، بنزد شاه بیاورد. سفیر روس از تسلیم حضرت بهاءالله به مأمور شاه امتناع ورزید و به آن حضرت گفت که به منزل صدر اعظم بروید و کاغذی به صدر اعظم نوشت که باید حضرت بهاءالله را از طرف من پذیرایی کنی و در حفظ این امانت بسیار کوشش نمائی و اگر آسیبی به بهاءالله برسد و حادثه ای رخ دهد، شخص تو مسئول سفارت روس خواهی بود…»(1)
سرانجام بهاءالله
در هر صورت، ميرزا حسينعلي بهاء را دستگير كردند و از طرف حكومت به زندان انداختند تا واقعه ي سوء قصد و مسبب اصلي آن مشخص شود. ولي در اين حال نیز، پشتيباني سفارت روس باعث نجات وي از زندان شد. وی سرانجام به عراق تبعید شد.
علل اقدام به ترور بابیان
چرا بابیان اقدام به ترور ناصرالدین شاه قاجار کردند؟
- پیروان باب، در اعدام سیدعلی محمد باب، ناصرالدین شاه را مقصر می‌دانستند. به همین علت سعی کردند که از شاه انتقام بگیرند.
- همچنین در نگاه بابیان، هم سلطنت و هم علمای شیعه قدرت‌هایی غیرمشروع شمرده می‌شدند، که سد راه اهداف بابیان بوده و باید از بین می رفتند.
سخن آخر
در هر صورت بابیانی که قصد ترور ناصرالدین شاه را داشتند، نتوانستند انتقام سرکرده خود را بگیرند و شاه قاجار از این سوء قصد جان سالم به در برد؛ اما این ترور آخرین اقدام ضد ایرانی طرفداران باب نبود و در برهه های مختلف تاریخی گام های بیشتری علیه کشور و مردم ایران برداشتند که در مقاله های بعدی به آنها اشاره خواهد شد.
پی نوشت:
- مطالع الانوار، ص560
