حدیث پریشانی بشر و دین و معنویت

عوامل اضطراب

در جستجو برای یافتن عوامل این اضطراب ها در سخن معصومان، به موارد گوناگونی برمی خوریم که به نمونه هایی از آنها اجمالاً اشاره می گردد:

بی هویّتی و بی هدفی از بزرگ ترین عوامل اضطراب شمرده می شود. این عامل، بیشتر نتیجه شک و تردیدها و سؤال های رسوخ یافته در ذهن بشر است که به دلیل دوری از حقیقت و فطرت و کناره گیری از دین و معنویّت، بی پاسخ مانده است. امام صادق(ع) می فرمایند: «دل در سینه آدمی، پرحرکت و بی قرار است و حق را می جوید و فقط وقتی بدان دست یافت، آرام و قرار می یابد».⁽¹⁾

امام صادق(ع) در حدیثی زیبا عوامل مهم اضطراب و نگرانی را برشمرده اند. ایشان می فرمایند: «پنج چیز است که هر کس یکی از آنها را نداشته باشد، همواره در زندگی اش نقص دارد و فکرش مشوّش و دلش نگران است: اوّل، سلامت جسم، دوم، امنیت، سوم، گشایش در روزی، چهارم، مونس و همراهِ همفکر». راوی می پرسد: مونس هم فکر چیست؟ امام می فرمایند: «همسر خوب و فرزند خوب و هم نشین خوب» و می افزایند: «پنجم که در برگیرنده همه خصلت هاست، آسودگی خاطر و رفاه در زندگی است».⁽²⁾

امام باقر(ع) به نقل از سلمان فرمودند: «همان نَفْسِ آدمی، هنگامی که نقطه اتّکا و تضمین کننده ای برای تأمین زندگی اش نداشته باشد، به خود می پیچد و مضطرب می شود ؛ امّا هنگامی که توانست زندگی خود را تأمین کند، آرامش می یابد و مطمئن می گردد».⁽³⁾

پیامدهای اضطراب

بی شک، مضطرب شدن و گرفتاری در هیجان ها و اندوه های اضطراب، پیامدها و عواقبی دارد که به دو مورد از آنها اشاره می گردد:

امام صادق(ع) فرموده اند: «از دو خصلت بر حذر باش: اضطراب و تنبلی ؛ چرا که اگر مضطرب شوی، صبر و پایداری بر [مسیر [حق نخواهی داشت، و اگر تنبلی کنی، حقوق دیگران را ادا نمی کنی. همانا مسیح(ع) می گفت: کسی که هَمّ و غمّش زیاد شود، جسمش بیمار و رنجور خواهد شد».⁽⁴⁾

در جای دیگری امام صادق(ع) به نقل از پدرانش، در بیان توصیه های پیامبر(ص) به علی(ع) چنین فرموده است: «ای علی! کسی که اضطراب و نگرانی بر او مسلّط شود، راحتی و آسایش از او دور خواهد شد».⁽⁵⁾

راه نجات از اضطراب

پیش از این گفتیم که فطرت آدمی، حقیقت جوست و همواره به دنبال حقیقتی می گردد که به آن تکیه کند و چون بدان رسید و ایمان آورد، ملجأ و پناهگاه خود را یافته است و دیگر احساس تنهایی و ترس نمی کند. خداوند در قرآن کریم می فرماید: «کسانی که ایمان آورده اند…، نه بیم دارند و نه اندوهگین می شوند».⁽⁶⁾

اضطراب، آن گاه دوباره به سراغ آدمی می آید که غفلت و گناه، زمینه بروز پیدا کند و وجدان، زیر پا نهاده شود. بر اثر غفلت، هم مسیر و هدفْ گُم می شود و هم وسوسه گناه به وجود می آید. دوای هر دو درد، همانا یاد خداست: «بدانید که با یاد خدا، دل ها آرام می گیرد».⁽⁷⁾ همچنین امام علی(ع) فرموده است: «یاد خدا صیقل دهنده سینه ها و مایه آرامش دل هاست».⁽⁸⁾

یکی دیگر از راه های غلبه بر نگرانی و اندوه، رضایت به قضا و قَدَر الهی است ؛ چرا که محرومیت ها و گرفتاری های زندگی، موجب افسوس و حسرت بسیاری می شود ؛ اما کسانی که به رحمت و لطف و همچنین به عدالت پروردگارْ اطمینان دارند، حجم گرفتاری ها را با رحمت و عدالت خدا می سنجند و بی رحمیِ سختی ها را در برابر لطف و بزرگواری او، به هیچ می انگارند و به قضای پروردگار، راضی اند ؛ چرا که علی(ع) فرموده است: «بهترین دور کننده هَمّ و غمّ (نگرانی و اندوه)، رضایت دادن به قضای الهی است».⁽⁹⁾

امام صادق(ع) راه دیگری را برای دوری از نگرانی و اندوه، سفارش می کنند. ایشان در این زمینه می فرمایند: «چه چیزی مانع آن می گردد که هرگاه بر یکی از شما اندوهی از اندوه های دنیا رسید، وضو بگیرد، سپس به مسجد برود و دو رکعت نماز بگذارد و خدا را بخوانَد؟ آیا نشنیده ای که خداوند [در قرآن کریم⁽¹⁰⁾] می فرماید: از شکیبایی و نماز، یاری بجویید؟».⁽¹¹⁾

1 . الکافی، ج 2، ص 421 .

2 . الخصال، ص 284 .

3 . الکافی، ج 5، ص 89 .

4 . أمالی الصدوق، ص 636 .

5 . کتاب من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 355 .

6 . سوره بقره، آیه 277 .

7 . سوره رعد، آیه 28 .

8 . بحارالأنوار، ج 94، ص 151 .

9 . غررالحکم، ح 9909 .

10 . سوره بقره، آیه 45.

11 . تفسیر العیّاشی، ج 1، ص 43 .

انتهای پیام

منبع: حوزه