حضرت محمد (ص) اسطوره روشنفکری در غرب
معرفی کتاب «چهره‌های محمد: برداشت‌های غربی از پیامبر اسلام از قرون وسطی تا امروز» اثر جان تولان
بازدیدها: 2
نویسنده کتاب «چهره‌های محمد: برداشت‌های غربی از پیامبر اسلام از قرون وسطی تا امروز» به دنبال بازشناسی چهره پیامبر اسلام از درون گفته‌ها و نوشته‌های بزرگان و اندیشمندان غربی است. او در این مسیر با طیف گسترده‌ای از اظهارات اندیشمندان مواجه می‌شود که پیامبر اسلام را به عنوان یک انسان وارسته و اخلاقی و مصلح دینی که از پایه‌گذاران حکومت قانونی و مخالف دیکتاتوری بوده است شناخته‌اند.
در فرهنگ اروپایی، محمد (ص) به عنوان یک بدعت‌گذار و شیاد مورد انتقاد قرار گرفته است. اما این تنها تصویر از پیامبر اسلام نیست که از تاریخ غرب بیرون آمده است. مفسران دیگری هم بوده‌اند که خلاف آنچه مغرضان گفته‌اند محمد (ص) را به عنوان یک صلح‌طلب و رهبر الهام‌بخش دولتمرد و قانون‌گذار معرفی کرده‌اند. جان تولان در کتاب چهره‌های محمد، تاریخچه جامعی از این دیدگاه‌های متفاوت و متناقض ارائه می‌دهد.
بررسی تصویری که از پیامبر اسلام در غرب رواج داشته است نشان دهنده قدمت تصویرهای مثبت از او در میان غرب‌نشینان است. این تصاویر نشان می‌دهد که او برای بسیاری از مردمان مغرب زمین شخص شگفت‌انگیزی بوده است.
به نظر اصلاح‌طلبان دینی، گسترش اسلام در اروپا گواهی بر فساد کلیساها و انحراف از دین مسیحیت بود. این تصور آنها را بر آن داشت که محمد (ص) را به عنوان یک قهرمان اصلاحات معرفی نمایند. در انگلستان در دوره انقلاب، نویسندگان دو طرف درگیری برایشان مهم بود که بدانند آیا پیامبر اسلام، یک شورشی علیه اقتدار مشروعیت بوده است یا به وجود آورنده یک نظم جدید و عادلانه؟
انتشار ترجمه قرآن در اروپای قرن شانزدهم یکی از پر مخاطره ترین اقدامات انجام شده بود چرا که این حرکت می‌توانست عقاید مسیحیان را دچار تزلزل کند. به همین علت در سال ۱۵۴۲ اعضای شورای شهر بازل، ناشری که که قرآن را ترجمه و منتشر کرده بود به زندان انداختند.
در این بین مارتین لوتر که از فعالان مذهبی و مخالف برخوردهای اینچنینی بود، راه دیگری پیشنهاد داد. او معتقد بود با ترجمه و انتشار قرآن به زبان لاتین می‌توان آنچه را که او «دروغ‌های محمد» می‌دانست افشا کرد و با این کار علیه ترکان عثمانی که در پی فتح اروپا بودند جنگ روانی به راه انداخت.
انتشار گسترده قرآن در سال ۱۵۴۳ در واقع کتاب آسمانی مسلمانان را در اختیار طیف وسیعی از روشنفکران اروپایی قرار داد تا از آن علیه اعتقادات مسلمانان و به تعبیر خودشان مهاجمان به اروپا استفاده کنند.
در این میان افرادی نیز مانند مایکل سروتوس بودند که اندیشمند و الهی‌دان منتقد به دستگاه کلیسا بودند و به دنبال یافتن پاسخی برای ابهامات موجود در دکترین مسیحیت و اعتقادات مسیحی بودند. وی از استدلالات قرآنی علیه تثلیث مسیحی استفاده کرد و اثری با محوریت این موضوع نوشت و علیه کلیسای مسیحی جریانی به راه انداخت. او در اثر خود محمد را اصلاحگر بزرگ نامید و قرآن را پیامی الهی در رد انحرافی که بزرگان کلیسا در مسیحیت به وجود آورده بودند اعلام کرد. او قرآن را حاوی توحید ناب و رد کننده عقیده تثبیت مسیحی عنوان کرد و به همین دلیل وی در نهایت به علت انتشار عقاید بدعت‌آمیز و کتاب‌هایش به حکم دادگاه تفتیش عقاید ژنو در آتش سوزانده شدند.
در عصر روشنگری نیز تعدادی از روشنفکران مانند سروتوس، محمد (ص) را به عنوان یک قهرمان علیه روحانیت اشراف کلیسا و یک اصلاحگر بزرگ معرفی کردند.
جورج سیل در سال ۱۷۳۴ ترجمه جدیدی از قرآن منتشر کرد و در مقدمه آن از پیامبر اسلام به عنوان یک بت‌شکن بزرگ علیه انحرافات دینی بزرگان مسیحیت نام برد که با عقاید خرافی و رفتارهای ضدعقلانی دوران خود مبارزه کرده است.
ترجمه‌ای که سیل منتشر کرد، در سراسر انگلستان با استقبال مواجه شد و باعث شد تا نام محمد در انگلستان به عنوان یک مصلح دینی و طرفدار جمهوریت شناخته شود. در آلمان نیز گوته نسخه‌ای از این ترجمه را خواند و باعث شد تا تصویری از محمد در ذهن او شکل بگیرد که بسیار به یک شاعر بزرگ و الهام‌بخش و از پیامبران نخستین بشر شبیه بود.
ادوارد گیبون (خواننده مشتاق کتاب سیل) در پایان همین قرن، در کتاب تاریخ زوال و سقوط امپراتوری روم پیامبر اسلام را با عباراتی اینچنین معرفی کرد:
« مرام محمد، شفاف و بدون ابهام و خرافات است و قرآن شهادت با شکوهی از وحدت و یگانگی خدا است. او در آن فضای شرک‌آلود در مورد بت‌ها، ستارگان و سیارات، بر این اصل عقلانی که هر چه طلوع کند باید غروب کند، هر چه زاده می‌شود باید بمیرد، هر چیزی که فاسد است باید زوال یابد و از بین برود تاکید کرد. در مورد خالق جهان، شور و شوق عقلی محمد به یک موجود نامحدود و ابدی، بدون هیچ کیفیت یا مکانی، بدون قید و شرط، که وجود دارد، معتقد است، خدای محمد منبع تمام اصول اخلاقی و معنوی است…این یک عقیده است که شاید برای دوران فعلی ما بیش از حد کاربردی و مفید باشد.»
این نگاه به پیامبر اسلام که او یک قانون‌گذار و مدافع جمهوریت و صلح‌طلب و روشنفکر بوده است تا قرن بیستم ادامه یافت. آدولف واینمن، مجسمه‌ساز آمریکایی آلمانی‌الاصل، نقشی از محمد را در سال ۱۹۳۵ در اتاق اصلی دادگاه ایالت متحده، جایی که پیامبر اسلام در میان ۱۸ قانون‌گذار تاریخ آمریکا جای می‌گیرد، به تصویر کشید. مسیحیان اروپا در کشورهای مختلف از کلیساهای خود خواستند که نقش ویژه محمد را به عنوان پیامبر مسلمانان به رسمیت بشناسند؛ و این امر باعث شد تا زمینه گفت‌وگوهای مسالمت‌آمیز میان علمای مسلمان و اندیشمندان مسیحی فراهم شود.
پیامبر اسلام یک انسان وارسته و اخلاقی و مصلح دینی
این گفت‌وگوها امروز همچنان ادامه دارد اما تا حد زیادی با هیاهوی افراط‌گرایان ضد اسلام به حاشیه رانده شده است، زیرا سیاست‌مداران راست افراطی در اروپا و جاهای دیگر، برای توجیه سیاست‌های ضد اسلامی خود، چهره نورانی پیامبر اسلام را نادیده می‌گیرند. به عنوان مثال گیرت ویلدرز، سیاست‌مدار هلندی، او را تروریست می‌نامد، همچنین تصویری منفی از پیامبر به خلاف آنچه در تاریخ زندگی وی موجود است، توسط برخی مسلمانان افراطی ترویج می‌شود که ادعا می‌کنند ترور و قتل مخالفان، یکی از میراث پیامبر اسلام است.
همین مواضع متناقض باعث شده است تا تصویرهای مختلف و گوناگون از محمد (ص) در غرب شکل بگیرد که در طول تاریخ نیز چنین مواضع متناقضی همواره وجود داشته است. در این کتاب نویسنده تلاش کرده است تا با رجوع به تاریخ، نمونه‌هایی دیگر از آنچه تا کنون بیشتر به گوش خواننده اروپایی رسیده است بیان کند.
او در این اثر به دنبال بازشناسی چهره پیامبر اسلام از درون گفته‌ها و نوشته‌های بزرگان و اندیشمندان غربی است. در این مسیر او به طیف گسترده‌ای از اظهار نظرات اندیشمندان برمی‌خورد که پیامبر اسلام را به عنوان یک انسان وارسته و اخلاقی و مصلح دینی شناخته‌اند. از این رو کتاب جان تولان، استاد تاریخ در دانشگاه نانت با عنوان «چهره‌های محمد: برداشت‌های غربی از پیامبر اسلام از قرون وسطی تا امروز» اثری ارزشمند و خواندنی برای شناخت نوع مواجهه غرب با پیامبر اسلام است.
منبع: سدید
انتهای پیام
