بازدیدها: 7
مانکجی لیمجی زرتشتی، مروج فرقه بهائیت
مانکجی لیمجی زرتشتی، از جمله پارسیان هند به شمار می آمد. اجداد وی سالیان پیش از تولئ او به هند مهاجرت کرده و در «موراسومالی» از توابع بندر «سورات» اقامت گزیدند. پس از اشغال هند توسط انگلیس، خانواده مانکجی که در خدمت انگلیس قرار داشتند، موراسومالی را ترک کردند و وارد بمبئی شدند. در آن جا بود که مانکجی نیز به استخدام دولت بریتانیا در آمد و تبعه انگلیس شد.
در شرح حال مانکجی می آید که او به دلیل علاقه شدید به ایران و هم کیشان زرتشتی خود، از طرف انگلستان مأمور شد به ایران سفر کند. این در حالی است که فعالیت های وی در ایران به عنوان جاسوس انگلیس، بیشتر از این که در خدمت به زرتشتیان باشد، در جهت گسترش و ترویج فرقه بهائیت بود.
مانکجی لیمجی زرتشتی و ارتباط با بهاء
شاید بتوان گفت که در ایران معاصر، تا پیش از انقلاب اسلامی، هر تحول دوران سازی که رخ می داد، بر اساس یک هدف مشخص بود. این هدف، حفاظت از ایران به عنوان کمربند امنیتی نظام سرمایه داری است. این کمربند امنیتی در دوران پهلوی در جهت حراست از امنیت فلسطین اشغالی و در عصر قجری برای حفظ امنیت هندوستان است. مانکجی لیمجی و مأموریت او در زمان ناصرالدین شاه قاجار نیز به همین منظور رقم خورد.
بی تردید مانکجی لیمجی با حسینعلی نوری، پایه گذار فرقه بهائیت در ارتباط بود. نامه های وی به بهاء (1) در لوحی به نام «لوح مانکجی» ثبت شده است (2). این لوح، شامل پرسش هایی است که مانکجی از حسینعلی نوری می پرسید و پاسخ هایی که نوری به وی می داد. همین امر سبب شد تا برخی از بهائیان، وی را محب حسینعلی نوری و برخی دیگر، مجذوب و مؤمن به وی بنامند. البته در این میان، وجود پاره ای شواهد، این احتمال را نیز به وجود می آورد که شاید مانکجی لیمجی زرتشتی در آیین خود تجدید نظر کرده و بهائیت را پذیرفته بود.
به عنوان مثال، مانکجی در جایی می نویسد:
“خدمت صاحب یگانه سلام برسانید. ان شاالله در این دار فانی به امری فائز شوند که عرف بقاء از او منقطع نشود… . آن چه الیوم برازنده ایشان است، آن که پیش رو واقع شوند و جمیع فارسیان را آگاه نمایند و به راه راست کشانند. این جامعه بدیع نورانی ان شاالله موافق است از برای هیکل ایشان“. (3)
عبارات مذکور نشان می دهد که در نگاه مانکجی لیمجی زرتشتی، فرقه بهائیت، راه راست است و باید که مردم را به آن دعوت نمود. این در حالی است که وی تا پایان عمر، صراحتاً خود را بهائی ننامید. اما در مقابل، تا حد توان به تبلیغ این فرقه پرداخت.
نکته حائز اهمیت این است که خدمات متعدد مانکجی لیمجی زرتشتی به فرقه بهائیت به اندازه ای بود که بهائیان، اقدام وی در تلاش برای لغو قانون جزیه از زرتشتیان را یکی از علائم ظهور می دانند. این در حالی است که مشخص نیست این ظهور به آمدن چه شخصی اشاره دارد. چرا که در زمان لغو قانون جزیه زرتشتیان، هم علی محمد باب (4) و هم بهاء، ظهور نموده بودند و دیگر کسی برای ظهور وجود نداشت.
به هر ترتیب، مانکجی چه تغییر کیش داده و چه بر آیین خود استوار باشد، خدمات بسیاری در جهت ترویج بهائیت از خود به جای گذارد. از جمله مهم ترین این فعالیت ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بکارگیری معلمان بهائی در مدارسی که برای دانش آموزان زرتشتی بنا نمود. در این مدارس تعدادی از شاگردان تغییر کیش دادند و به بهائیت روی آوردند.
- استفاده از مشاورین بهائی از جمله میرزا ابوالفضل گلپایگانی در امور فرهنگی زرتشتیان.
- استخدام نویسنده و حمایت مالی از آن ها جهت نوشتن تاریخ بهائیت و ترویج این فرقه.
ادامه دارد…
موضوعات مرتبط:
مانکجی لیمجی زرتشتی، مروج فرقه بهائیت (بخش دوم)
مانکجی لیمجی هاتریا، جاسوس انگلیس (بخش اول)
ارزش کلام علی محمد باب در نظر خود وی
پی نوشت ها:
1) بهاء، لقب میرزا حسینعلی نوری، بنیان گذار فرقه بهائیت است.
2) برای مشاهده لوح مانکجی به دریای دانش، چاپ 1985، ص 2-10، مراجعه شود.
3) یاران پارسی، 155 بدیع، 1998 میلادی، ص 23-24.
4) علی محمد شیرازی ملقب به باب، بنیان گذار فرقه بابیت است. پس از مرگ علی محمد، حسینعلی نوری ملقب به بهاء، ادعای جانشینی وی را نمود و بهائیت را بنیان نهاد.
منابع:
- شهبازی، ع. (1381)، سرشاپور ریپورتر و کودتای 28 مرداد 1332، تاریخ معاصر، شماره بیست و سوم، ص 103-204
- بویس، م. (1364)، مانکجی لیمجی هاتریا در ایران، هاشم، ر. (مترجم)، چیستا، شماره بیست و ششم
- آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-193
- نائبیان، ج.، علی پور سیلاب، ج. (1389)، مانکجی لیمجی و جامعه زرتشتیان ایران در عصر قاجار، فصل نامه علمی پژوهشی تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال اول، شماره اول، ص 129-160
