بازدیدها: 2
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی
در بخش اول از نوشتار پیش رو شرح حال شاپور ریپورتر زرتشتی در کودکی و نوجوانی بیان شد. در این بخش نیز تلاش بر این است که دوران جوانی و بزرگسالی وی مورد توجه قرار گیرد.
شاپور ریپورتر زرتشتی در بزرگسالی
شاپور ریپورتر در خاطرات خود ادعا می کند که در زمان تحصیل در دانشگاه تهران، به همراه مادر و دایی خود تصمیم می گیرند به هند بروند. در این میان است که او با حامی واقعی خود که جانشین پدرش محسوب می شود، آشنا می گردد”
“هنوز اندیشه بازگشت به هند درست ارزیابی نشده بود که روزی مردی به در خانه ما آمد و از من دعوت کرد برای دیدن یک شخصیت سیاسی به نام (حسینقلی خان ) نواب به دیدار او بروم. در آن هنگام تهران بسیار آشفته بود و همه مردم پس از عوض شدن شاه خود و به خاطر وجود نیروهای متفقین به فعالیت سیاسی پرداخته بودند و به عضویت احزاب در می آمدند. اما ما هیچ گونه رفتاری که ما را با سیاست و سیاست مداران پیوند دهد نداشتیم. به همین خاطر عذرخواهی کردم و گفتم من ایشان را نمی شناسم… .
آن مرد رفت ولی مدتی بعد برگشت و گفت، هان دوست پدر شماست و در همین مورد با شما کار دارد. پیرمردی که به دیدنش رفتم بسیار فرتوت بود. اطلاعی درباره پدرم نداد، ولی اشاره کرد که وی برای من برنامه وسیعی تدارک دیده بود تا بتوانم در آینده شخص مهم و عنصر مفیدی برای کشورم باشم. نکته جالب این بود که در آن هنگام به تدریج فهمیده بودم که هم خودم و هم پدرم از جنبه هایی اصلاً ایرانی به حساب نمی آییم.
پیرمرد در حالی که چشمان خود را تنگ کرده بود و صورت مرا می کاوید گفت، فکر می کنم خانواده شما قصد برگشتن به هند را دارد. در این مدت ما طبق وظیفه خود در برابر پدر شما از دور مواظب بودیم که با مشکلی رو به رو نشوید. اما چنان چه به هند بروید، از دسترس ما دور خواهید شد. بنابراین بهتر است در هند به سراغ دوستان پدرتان که انتظارتان را می کشند، بروید“. (1)
شاپور ریپورتر زرتشتی به وضوح از ایرانی نبودند خود سخن می گوید و این درست زمانی است که در جمله قبل، هدف پدرش را خدمت وی به کشورش معرفی می کند. به هر ترتیب، این پدر و پسر زرتشتی که از زرتشتیان ایرانی تبار هند به شمار می رفتند و تابعیت انگلیسی داشتند، مشخص نبود که خود را در نهایت متعلق به کدام خاک و سرزمین می دانند.
به هر ترتیب، شاهپور بعدها در دانشگاه کمبریج در رشته علوم سیاسی، تاریخ و ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت. پس از فارغ التحصیلی نیز همچون پدر خویش به استخدام وزارت امور خارجه انگلستان درآمد و در مأموریت های زیادی شرکت داشت.
پس از انقلاب چین در سال 1946 میلادی، شاپور ریپورتر زرتشتی برای مأموریتی دیگر به چین اعزام شد. اهمیت این مأموریت در این است که در این زمان، آمریکا تازه به سبب وقایع جنگ جهانی دوم و سرازیر شدن سرمایه های کشورهای درگیر به این کشور به دلیل دور بودن از صحنه جنگ، جایگاه قابل توجهی یافت و وارد مناسبات جهانی شد. در این زمان، نوعی همگرایی در سیاست های ایالات متحده و بریتانیا به وجود آمد.
چندی بعد نیز در ایران حوادثی رقم خورد که نتیجه آن، ملی شدن صنعت نفت بود. از این رو باید این مأمور زبده اطلاعاتی انگلیس به سرعت خود را به این کشور می رساند. در این زمان، سِر شاپور ریپورتر زرتشتی در سمت مشاور سیاسی سفارت آمریکا قرار گرفت و از جمله افرادی بود که عملیات براندازی دولت مصدق را صورت داد. این عملیات به «تی پی آژاکس» شهرت یافت.
اما نکته قابل تأمل در این میان، تلاش سرویس های اطلاعاتی برای پنهان نمودن نقش شاپور در این عملیات و سرنگونی دولت مصدق است. حال آن که او در این زمان، اگر چه به عنوان مشاور سفیر آمریکا یعنی لویی هندرسون فعالیت داشت، اما در حقیقت، به عنوان عضو برجسته سفارت با «روی ملبورن» که با محافل مشخصی در احزاب سیاسی ایران و فرآیندهای مافیایی پنهان در ارتباط بود، همکاری می کرد. همچنین ضمن همکاری با «راجر گوئیران»، رئیس ایستگاه سیا در تهران، از طرف سرویس امنیتی بریتانیا، اقدامات خود را با وی هماهنگ می نمود.
ادامه دارد…
موضوعات مرتبط:
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش اول)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش سوم)
بهائیت، عامل ایجاد درگیری میان زرتشتیان دوره قاجار (بخش اول)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش چهارم)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش پنجم)
آیا بهائیت، فرقه ای اسلامی است؟ (بخش اول)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش ششم)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش هفتم)
پی نوشت ها:
1) آرین رنجی شری [نام جعلی شاپور ریپورتر] (1377)، به دام افتاده، اشرفی، محسن (مترجم)، نشر نی، تهران، ص 18-19.
منابع:
- شهبازی، ع. (1381)، سر شاپور ریپورتر و کودتای 28 مرداد 1332، تاریخ معاصر ایران، سال ششم، شماره بیست و سوم، ص 103-204
- فرهمند، ج. (1383)، مردی که زیاد می دانست؛ اسنادی از شاپور ریپورتر مأمور اطلاعاتی و دلال اقتصادی بریتانیا در ایران، تاریخ معاصر ایران، سال هشتم، شماره بیست و نهم، ص 243-302
- آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
- دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
- حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51
