بازدیدها: 6
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی
یکی از مهم ترین و پرسودترین کالاها در صادرات کشور انگلستان به دیگر کشورها تا دهه پنجاه میلادی، اسلحه بود. این در حالی است که با ورود آمریکا و شوروی به این عرصه، این صنعت در بریتانیا در دهه شصت میلادی رو به افول گذاشت. در این میان، بیداری ملت های زیر سلطه انگلیس و استقلال برخی از آن ها، به ویژه هندوستان، بخش عمده ای از منافع انگلستان را با خطر جدی رو به رو نمود. افزون براین، با حضور و ورود رقبای قدرتمندی از جمله شوروی و آمریکا در این میدان، ادامه حضور انگلیس در کشورهایی که پیش از این تحت استعمار آن بودند، این کشور را با هزینه هایی کلان مواجه می کرد. اما وضع قانونی در آمریکا سبب شد تا ورق به نفع صنعت اسلحه سازی انگلیس برگردد و از این زمان به بعد است که نقش شاپور ریپورتر زرتشتی پررنگ می شود.
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در خرید و فروش اسلحه
حضور آمریکا و شوروی در میدان رقابت های تجاری و سیاسی، انگلیس را در عرصه های مختلف با چالشی جدی مواجه نمود. از جمله این عرصه ها، میدان رقابت تسلیحاتی بود. این امر سبب شد تا بسیاری از کارخانجات اسلحه سازی انگلستان ورشکسته و بسته شوند.
اما در این میان، در اواخر دهه شصت میلادی، کنگره ایالات متحده آمریکا قانونی را وضع نمود که بر اساس آن، فروش اسلحه با موانع زیادی مواجه می شد. این قانون، پای انگلیس به صنعت اسلحه سازی و صادرات آن را بار دیگر باز نمود.
اما نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در این ماجرا چیست؟
شاه که از آمریکا ناامید شد، ابتدا بر آن شد تا خرید اسلحه خود را از رقیب این کشور یعنی شوروی انجام دهد. اما با جان گرفتن دوباره بازار اسلحه انگلیس، دولت پهلوی که همیشه مجذوب و مسحور غرب بود، بریتانیا را برای نیل به این هدف، ترجیح داد.
توجه به این نکته ضروری است که خروج انگلیس از خلیج فارس، شاه ایران را تبدیل به ژاندارم منطقه نمود. از این رو، ایران برای فرونشاندن عطش نظامی گری پهلوی به اسلحه بیشتری در مقایسه با گذشته نیاز داشت. اینجاست که نقش شاپور ریپورتر زرتشتی آشکار می شود.
شاپور ریپورتر، به عنوان مأمور امنیتی انگلیس تبدیل به دلال اسلحه و سایر کالاهای تجاری انگلیس می شود و با این کار، همچون گذشته خدمت بزرگی به دولت متبوع خود، انگلستان، می کند. اطلاعات وسیع او از تمامی ارکان اقتصادی و نظامی ایران، در کنار ارتباطات گسترده وی با بسیاری از سران حکومتی که اطلاعات زیادی در اختیار او می گذاشتند، به بستر مناسبی برای پیشرفت های مالی این جاسوس انگلیسی تبدیل شد.
به طور کلی، دلالی در حوزه خرید و فروش اسلحه به اندازه ای از جذابیت های مالی بهره می برد که اغلب مأموران اطلاعاتی غرب، پس از پایان دوران خدمت خود به این عرصه ورود می کنند. از جمله این افراد می توان به کرمیت روزولت (1) اشاره کرد که در زمان خود، میدان دار این عرصه بود.
به هر ترتیب، انگلیس برای هماهنگی صدور اسلحه هایش به دیگر کشورها، سازمان کوچکی را در سال 1966 میلادی به وجود آورد. وظیفه این سازمان، افزایش فروش اسلحه و مراقبت از این بود که مشخصات و مختصات سلاح های جدید با توجه به نیازمندی های کشورهای هدف، تهیه و تنظیم شود. رؤسای این سازمان در بدو تأسیس آن، براون، سر لستر سافیلد و رونالد الیس بودند که روابط قابل توجهی با شاپور ریپورتر زرتشتی داشتند. در حقیقت، شاپور ریپورتر از جمله واسطه هایی بود که برای این سازمان به عنوان مشاور و فروشنده اسلحه به دیگر کشورها خدمت می کرد.
از جمله معاملات پر سود شاپور در این میان، زمانی بود که نیروی زمینی شاه تصمیم گرفت تا تانک های خود را مدرن سازی نماید. بنابراین، ریپورتر، نزدیک به هشتصد تانکی را که قرار بود انگلیس به لیبی تحویل دهد و به دلایلی این معامله به هم خورد، برای ایران خریداری نمود. آندرو دانکن، خبرنگار انگلیسی در آن زمان نوشت که به دلیل همین خدمت شاپور به انگلستان بود که مفتخر شد از جانب بریتانیا لقب «سِر» را دریافت نماید (2). بر این اساس، بی تردید می توان سر شاپور ریپورتر زرتشتی را یکی از احیاکنندگان صنایع نظامی انگلستان نامید.
ادامه دارد…
موضوعات مرتبط:
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش اول)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش دوم)
بهائیت، عامل ایجاد درگیری میان زرتشتیان دوره قاجار (بخش اول)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش سوم)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش چهارم)
آموزه های دینی زرتشت (بخش اول)
نقش شاپور ریپورتر زرتشتی در حکومت پهلوی (بخش پنجم)
پی نوشت ها:
1) کرمیت روزولت، مأمور اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا در کودتای 28 مرداد 1332 هجری شمسی است.
2) دانکن، آندرو (1358)، غارت ایران، نیک آیین، فضل الله (مترجم)، تهران، امیرکبیر، ص 82 و 83.
منابع:
- شهبازی، ع. (1381)، سر شاپور ریپورتر و کودتای 28 مرداد 1332، تاریخ معاصر ایران، سال ششم، شماره بیست و سوم، ص 103-204
- فرهمند، ج. (1383)، مردی که زیاد می دانست؛ اسنادی از شاپور ریپورتر مأمور اطلاعاتی و دلال اقتصادی بریتانیا در ایران، تاریخ معاصر ایران، سال هشتم، شماره بیست و نهم، ص 243-302
- آبادیان، ح. (1383)، ریپورترها و تحولات تاریخ معاصر ایران، فصل نامه مطالعات تاریخی، شماره دوم، ص 139-194
- دادبخش، م.، مفتخری، ح. (1398)، واکاوی دلایل و پیامدهای ارتباط میان زرتشتیان ایران و جامعه بهائیت در دوره قاجار، معرفت ادیان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 46، ص 71-87
- حاجی اکبری، م. (1394)، پارسیان هند و حیات سیاسی اجتماعی زرتشتیان در عصر قاجار، تاریخ نامه خوارزمی، فصل نامه علمی تخصصی، سال دوم، ص 27-51
