بازدیدها: 12
گناه در کیش زرتشت
در کلیه آیین ها و تمدن ها، از گذشته تا کنون، کردار و رفتار بد سرزنش شده و مجازاتی را به همراه دارد. کیش زرتشت نیز از این امر مستثنی نمی باشد. از این رو ارتکاب گناه در کیش زرتشت امری مذموم و ناپسند بوده و بسیار نهی می گردد.
انواع گناه در کیش زرتشت
گناه در آیین زرتشت درجات مختلفی دارد که در روایات و متون پهلوی به آن ها اشاره می شود:
- فْرَمان: کم ترین درجه گناه است که می تواند با ابراز پَتِت (1) بخشیده شود.
- سْروشوچَرَنام: نام گناه فردی است که از انجام فرایض شرعی سرپیچی نموده است.
- آگِرفت يا آگريفت: نام گناه ضرب و جرح است.
- اُيْريشْت: نام گناه کسی است که به منظور آسیب به فردی دیگر، اسلحه به دست می گیرد و یا اسلحه را بالای سر خود می چرخاند، اما آسیبی به او نمی زند.
- اَرْدوش: نام گناه کسی است که دیگری را مورد ضرب و جرح قرار داده، اما آسیب جدی به او وارد نکرده است.
- خْوَرْ
- بازاى: نام گناه کسی است که استخوانی از فرد دیگر را بشکند.
- يات: نام گناهی است که به موجب آن، فرد آسیب دیده به گونه ای مورد ضرب و جرح قرار گیرد که خونریزی کند و یا دچار نقص عضو گردد.
- تَناپوهْل: به معنای کسی «تن سزا دیده» است. یعنی کسی که باید تن خود را در مقابل گناهی که مرتکب شده بدهد و در بیان ساده تر، اعدام شود.
بنابراین، برخی از گناهان در آیین زرتشت کیفر سبکی دارند. اثر این دسته از گناهان تنها با توبه و تعداد کمی تازیانه از بین می رود. اما در نقطه مقابل، برخی دیگر از گناهان، مجازات هایی سنگین دارند و حتی برای مجرم، کیفر مرگ ارزان (2) را به همراه خواهند داشت.
مرگ ارزان یا مجازات اعدام در کیش زرتشت انواع مختلفی دارد، از جمله:
- مجازات چرخ
- پوست کندن
- مثله کردن (3)
- چهار میخکوب کردن
- شقه کردن (با چاقوی آهنین، مفاصل و استخوان ها را جدا کردن، در حالی که فرد هنوز زنده است)
- دو پاره کردن بوسیله درخت
- به پای فیل انداختن
- و غیره…
نکته قابل توجه در این میان این است که در وندیداد، گروهی از مجرمان معرفی می شوند که برای کشتن آن ها به قاضی و دادگاه نیازی نمی باشد. این دسته از گناهکاران که می توان هر کجا آن ها را یافت، به قتل رساند، «پشوتنو» یا «تناپوهر» نام دارند.
در وندیداد، فرگرد 15، بند 1 به این افراد اشاره می شود:
“گناهانی که اگر مردمان بدان ها دست بیالایند، پشوتنو می شوند و پشیمانی و دادن تاوان، آنان را رهایی نمی بخشد، چند تاست؟ اهورا مزدا پاسخ داد، شمار چنین گناهانی پنج است:
نخست آن که کسی کیش و آیینی بیگانه و نادرست را با دانش و آگاهی از گناه این کار به یکی از اشونان بیاموزد. این گناهی است که او را پشوتنو می کند. دوم آن که کسی استخوانی بسیار سخت و ناجویدنی یا خوراکی بسیار داغ به سگ گله یا سگ خانگی بدهد و …”.
موارد دیگری در این رابطه نیز در وندیداد، فرگرد 16، بند 18 می آید.
اجرای مجازات در آیین زرتشت
در وندیداد، فهرست بلندی از جرایم وجود دارد که مجازات آن ها تازیانه می باشد. این کیفرها از پنج تازیانه شروع می شود و در مواردی حتی به ده هزار ضربه نیز می رسد. به عنوان مثال، مجازات کشتن سگ آبی، ده هزار ضربه تازیانه می باشد (وندیداد، فرگرد 14، بند 2).
اما توجه به این نکته ضروری است بر خلاف مجازات مرگ ارزان، کیفر تازیانه ها قابل تبدیل است. به دیگر سخن، موبدها بجای اجرای مجازات تازیانه، جریمه دریافت می کردند و از این طریق، درآمد قابل توجهی نیز بدست می آوردند.
کلام آخر
کیش زرتشت نیز همچون اغلب ادیان الهی دیگر از قوانین و شریعت مشخصی برخوردار است. اما نظر به این که اکثریت قریب به اتفاق این شریعت در اوستای متأخر ذکر می شود و اندیشمندان و موبدان زرتشتی، این بخش را کلام زرتشت نمی دانند، شریعت زرتشت در طول زمان دستخوش تغییرات بسیاری شدهاست. افزون براین، مجازات های ذکرشده برای گناه های گوناگون در شریعت کیش زرتشت در موارد بسیاری چنان سخت و کهنه به نظر می رسند که قابلیت اجرا را از دستداده و کنار گذاشته شدهاند. بر همین اساس، مزداپور، اندیشمند برجسته زرتشتی می نویسد:
“وندیداد که احکام و شرعیات دوران خود را در بر دارد، امروزه بسیار کهنه و عتیق به نظر می رسد. قوانینی که در آن آمدهاست، گرچه شاید در روزگار خود مفید بوده و لایه هایی از احکام آن به بهداشت و تطهیر به شکلی همواره سودمند باز می گردد، اما… حتی در دوران ساسانیان هم قوانین آیان در وندیداد را وقعی چندان نمی نهاده اند و برای اجرای آن احکام وندیدادی، زمینه اجتماعی و فرهنگی را چندان مساعد نمی دیدند”. (مزداپور، 1391، ص 30)
موضوعات مرتبط:
مانکجی لیمجی زرتشتی و جعل تاریخ ایران (بخش اول)
پی نوشت ها:
1) به معنای توبه است.
2) در ادبیات کیش زرتشت به معنای مجازات اعدام است.
3) به معنای قطعه قطعه نمودن بدن است.
منابع:
- حسینی، ح. (1384)، درجات گناه، تاوان و پتت در دین زرتشتی، هفت آسمان، سال هفتم،
شماره 28، صفحات 187-224
- خاکسار آرانی، ج. (1394)، بررسی کیفرشناختی مقررات حمورابی، عبرانی و وندیداد، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال ششم، شماره اول، صفحات 85-109
- حاجتی شورکی، م. (1397)، آیین زرتشت: شریعت محور یا شریعت گریز، معرفت ادیان، سال نهم، شماره سوم، پیاپی 35، صفحات 123-141
