بازدیدها: 12
امام زمان (عج) در تفکر شیخیه
یکی از عقاید بدعت آمیز در منظومه فکری شیخ احمد احسایی به عنوان بنیان گذار فرقه شیخیه، مسئله کیفیت وجود امام زمان (عج) است. شیخ احمد در خصوص این مسئله از هورقلیا سخن می گوید. بر این اساس، امام زمان (عج) در تفکر شیخیه حیات هورقلیایی دارند. این عقیده که هیچ سند دینی برای آن وجود ندارد و صرفاً نظر شخصی شیخ احمد است، به این معناست که جسم آن حضرت در تفکر شیخی، غیرمادی است و ایشان در عالمی سوای این عالم ماده به سر می برند.
هور قلیا
شیخ احمد احسایی قائل به دو جسد برای انسان است:
- جسد عنصری و مادی
- جسدی هورقلیایی
بر اساس این عقیده که هیچ سندی در منابع دینی برای آن وجود ندارد، جسد مادی و ظاهری انسان از عناصر دنیایی تشکیل می شود و با مرگ او شروع به تجزیه می کند. در نتیجه، عناصر آن به طبیعت باز می گردد.
اما جسد هورقلیایی، طینت و سرشت اولیه ای است که آدمی بر آن خلق شده، بنابراین، فناپذیری جسم ظاهری را ندارد و در قیامت برانگیخته می شود.
امام زمان (ع) در تفکر شیخیه
شیخ احمد که در ابتدا مسئله جسد هورقلیایی را برای معاد مطرح کرده بود، پس از آن، این عقیده را به موضوعاتی دیگر، از جمله امام زمان (عج) نیز بسط داد. در حقیقت، امام زمان (ع) در تفکر شیخیه در عالمی دیگر بنام هورقلیا هستند و حیات ایشان نیز هورقلیایی است.
از احسایی در توصیف هورقلیا چنین نقل می شود که:
“ امام در هورقلیا بوده و هورقلیا را در اقلیم هشتم می داند که سرزمینی دیگـر اسـت. و برای خود دارای شهری در مغرب به نام «جابرسا» و شهری در شرق بـه نـام «جابلقـا» است. بر دور هر شهر حصارهای آهنین بوده و بر هر یک، هزار هزار درب وجـود دارد. و در آن به هزار هزار لغت سخن گفته می شود که زبان هر یک از صاحبان آن غیر از زبان دیگری است. از هر شهری هر روز هفتاد هزار خارج می شـوند کـه تـا روز قیامـت بـر نمی گردند. هفتاد هزار داخل می شوند که تا روز قیامـت بـر نمـی گردنـد. ایـن داخـل شوندگان و خارج شوندگان در بین زمین و آسمان بایکدیگر ملاقات می کنند“. (1)
بر این اساس، احسایی معتقد است که حضرت حجت (عج) نمی توانند از عالم دیگر به این دنیا قدم گذارند، مگر این که جامه عنصری به تن کنند:
” و الحجه فی غیبته تحت هورقلیا من تلک الدنیا فی قریـه یقـال لهـا کرعـه فـی وادي شمروخ و رويانه فی طیبه معه ثلاثیًن بدل او کل هذه القري من تلک الدنیا و هو ظـاهر لاهلها و اما اذا اراد ان یدخل فی هذه الاقالیم السبعه لبس صوره من صـور اهـل هـذه الاقالیم و لا یعرفه احدو لاتراه عین رؤیه معرفه حتی تراه کل عین” (2)
“حجت علیه السلام در زمـان غیبتش زیر هورقلیا از آن دنیا قرار دارد. در روستایی که به آن «کرعه» گفته می شود در وادی شروخ. و روایت شده حضرت در آن سرزمین طیبه با او سی نفر از ابدال هستند. تمام این قریه ها از آن دنیاست. برای اهلش آشکار است و حضـرت هرگـاه بخواهـد در یکی از اقلیم های هفت گانه داخل شود، از صورت های این اقلیم ها را می پوشـند و هـیچ کس او را نمی شناسد و هیچ چشمی او را نمی بیند تا تمام چشم ها او را نظاره کنند“.
مسلماً جسم در عالمی قرار می گیرد که هم جنس آن باشد. بنابراین، از آن جا که مکان زندگی امام زمان (عج) در تفکر شیخیه، هورقلیا است، طبیعتاً جسم ایشان نیز باید هورقلیایی باشد. بر این اساس، احسایی حیات جسمانی (مادی) آن حضرت را انکار می کند و در مقابل از حیاتی با جسم لطیف برای ایشان سخن می گوید که با عالم ماده (دنیا) در تعارض است.
کلام آخر
برخی از پژوهش گران بر این باورند که احسایی مسئله حیات هورقلیایی امام زمان (عج) را برای پاسخ به پرسش هایی بیان می کند که در رابطه با طول عمر آن حضرت مطرح می شود. این در حالی است که با بیان چنین عقیده ای که هیچ گونه سند معتبر دینی برای آن یافت نمی شود، نه تنها اساساً به این سؤال پاسخ نداد، بلکه زمینه را برای پیدایش عقاید بدعت آمیز دیگر و فرقه هایی انحرافی از جمله بابیت و بهائیت نیز فراهم کرد.
موضوعات مرتبط:
فرضیه جسد هورقلیایی در شیخیه (بخش اول)
فرضیه جسد هورقلیایی در شیخیه (بخش دوم)
پی نوشت ها:
1) شیخ احمد احسائی و سید کاظم رشتی، اسرار الامام المهدی، ص95.
2) همان
منابع:
- فلاحتی، ح. (1389)، تحلیل عقاید شیخیه در بسترسازی بابیت و بهائیت، سال اول، شماره دوم، ص 159-178
- خادمی، ع.، عربی، ع. (1397)، بررسی اصطلاح هورقلیا در منظومه فکری شیخ احمد احسایی، سال بیستم، شماره چهارم، شماره پیاپی 78، ص 23-46
- رضانژاد، ع. (1381)، شیخیه بستر پیدایش بابیت و بهائیت، مجله انتظار، بهار، شماره سوم
- لواسانی، م. (1394)، مبتکر نظریه رکن رابع ایمان در شیخیه، مطالعات تاریخ اسلام، سال هفتم، شماره بیست و چهارم، ص 141-169
- علی زاده، س. (1398)، بررسی و نقد اندیشه شیخ احمد احسایی در ارتباط با عالم وجودی حیات امام عصر (عج)، سال دهم، شماره پنجاه و ششم، ص 39-50
