بازدیدها: 12
بزرگترین ظلم یا حق‌الناس فرهنگی ایجاد انحراف و گمراهی در دینداری دیگران است. بسیاری از رفتار‌ها برای عموم مردم اشکال ندارد، اما برای منسوبین به دین جایز نیست؛ چراکه ضرر نوعی دارد و ممکن است سبب وهن دین یا رویگردانی مردم از دینداری شود.
برخی از مصادیق حق‌الناس فرهنگی«حق‌الناس» مهم‌ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»
اوج جلوه‌گاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.
همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازیم و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برسانیم که در ادامه مشروح بخش هفتاد و هفتم با عنوان «حق‌الناس فرهنگی» را می‌خوانید.
نوع سوم از حق‌الناس، حق‌الناس فرهنگی است. این نوع از حق‌الناس، هنگامی رخ می‌دهد که به فرهنگ انسان‌ها یا جوامع انسانی، لطمه وارد شود. به عبارت رساتر، اگر حقوق فرهنگی مردم تضییع گردد، به آنها ظلم شده که به آن، ظلم فرهنگی یا حق‌الناس فرهنگی گفته می‌شود.
برخی از مصادیق حق‌الناس فرهنگی
ایجاد انحراف در فرهنگ دینی
بزرگترین ظلم یا حق‌الناس فرهنگی ایجاد انحراف و گمراهی در دینداری دیگران است. هر کس به نحوی سبب شود مردم در دین خود تزلزل و دودلی پیدا کنند و در پایه‌های دینی سست شوند و منحرف گردند، مرتکب حق‌الناس فرهنگی شده است. چرا که در واقع، چنین کسی، دین و فرهنگ دیگران را دزدیده است. این حق‌الناس به تعبیر برخی روایات، مثل آدم‌کشی است.
قرآن کریم در آیه‌ای می‌فرماید: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنما أَحْیَا النَّاسَ جمیعاً». این آیه شریفه دو معنا دارد؛ یک معنای ظاهری و یک معنای باطنی معنای ظاهرش اینست که خداوند متعال به انسان‌ها شخصیت داده و فرموده است یک انسان نزد من به اندازه تمام دنیا ارزش دارد و اگر او را بکشند، مثل این است که دنیا را کشته‌اند و اگر او را زنده کنند، مثل اینست که دنیا را زنده کرده‌اند.
اما معنای باطنی، آیه از زبان مبارک امام صادق(ع) بیان شده که می‌فرمایند: اگر کسی دیگری را منحرف سازد، مثل این است که جهان را کشته باشد. چنان که اگر بتواند یک نفر را هدایت کند و در راه بیاورد، مثل اینست که جهان را زنده کرده باشد.
در روایتی از قول رسول خدا(ص)، علوم دینی در سه بخش «اعتقادات»، «اخلاق» و «احکام» تعریف شده است. ایشان می‌فرمایند؛ «إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سَنَةٌ قائمةً وَمَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْل». بنابراین افرادی که به «اعتقادات»، «اخلاق» و احکام» مردم ضربه وارد می‌کنند و سبب گمراهی دیگران در سه بخش دین می‌شوند، دزد فرهنگ مردم و به تعبیری دزد اعتقادات یا دزد اخلاق یا دزد احکام آنها هستند.
اگر یک پدر در خانه، یا یک شخص تأثیرگذار در مجالس عمومی و در اجتماع یا یک معلم و استاد در کلاس درس، سخنی بر زبان براند که شنوندگان، گمراه و منحرف شوند یا جرقه انحرافی در ذهن آنها ایجاد گردد، دچار حق‌الناس فرهنگی شده است؛ زیرا حق آنها راجع به هدایت را از آنان سلب کرده است. بیان و نوشتن سخنان ضد دین و ضد مقدسات که بنیه اعتقادی دیگران را متزلزل میکند یا حرکاتی که در اخلاق مردم تأثیر سوء می‌گذارد یا بیان شبهاتی که سبب جدایی مردم از رساله عملیه مراجع و مانع عمل کردن آنها به واجبات و مستحبّات دین شده جرئت ارتکاب محرمات و مکروهات را به آنان می‌دهد، نوعی تضییع حق است و در دنیا و آخرت کیفر دارد.
گاهی دیده شده است که یک پدر یک بزرگ فامیل یا یک معلّم، مثلاً منکر حجاب می‌شود و دختر‌های مردم را منحرف میکند یا غیبت میکند و ابهت گناه غیبت را در ذهن مخاطب می‌شکند یا اصولی مثل توحید، نبوت و ولایت را زیر سؤال می‌برد همین که یک خدشه در ذهن افراد شنونده پیدا شود بس است که بگوییم گناه آن شخص خیلی بزرگ است و مرتکب حق‌الناس شده است. در این راستا، غفلت از تأثیر عملکرد نامناسب افراد منسوب به دین و دیانت، صحیح نیست. اگر روحانیون اشخاص تأثیرگذار و کلیه کسانی که عملشان به پای دین نوشته می‌شود، مراقب گفتار رفتار و نوشتار خود نباشند و حرکتی از آنها سر بزند که منجر به گمراهی یا انحراف دیگران شود یا فرهنگ دینی مردم را تغییر دهد و خدشه‌دار کند، حق‌الناس است.
بسیاری از رفتار‌ها برای عموم مردم اشکال ندارد، اما برای منسوبین به دین جایز نیست؛ چراکه ضرر نوعی دارد و ممکن است سبب وهن دین یا رویگردانی مردم از دینداری شود. امام صادق (ع) می‌فرمایند با عمل خود، مردم را به دینداری دعوت، کنید نه فقط با زبان؛ سعی کنید زینت دین باشید، نه مایه ننگ آن «وَ کُونُوا دُعَاةً إِلَى أَنْفُسِکُمْ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ وَکُونُوا زَیْناً ولا تکونوا شینا».
انتهای پیام
منبع: ایکنا
