بازدیدها: 3
زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت در ایران
در بخش دوم از مقاله «زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت در ایران» نقش روسیه تزاری به عنوان یکی از عوامل خارجی پیدایش و تداوم فرقه های بابیت و بهائیت مورد بررسی قرار گرفت. در بخش حاضر از این نوشتار، به نقش انگلیس به عنوان عامل خارجی دیگر در ظهور این دو فرقه پرداخته می شود.
انگلیس به عنوان یکی از عوامل خارجی پیدایش بابیت و بهائیت
عصر قاجار مقارن است با قرن نوزدهم میلادی و انقلاب صنعتی در اروپا. در همین زمان بود که شاهان قاجار به دلیل ضعف فکری و حکومتی، درهای کشور را گشودند و راه را برای وابستگی و جاسوسی هر چه بیشتر ایران به کشورهای بیگانه از جمله انگلستان هموار نمودند.
شاید بتوان گفت که مأموران کشور انگلستان، پیش از سرویس جاسوسی روسیه متوجه مؤسس فرقه بابیت یعنی علی محمد شیرازی شدند. در سند موجود در بایگانی وزارت امور خارجه انگلیس، مورخ 21 ژوئن 1850 میلادی، یکی از جاسوسان این کشور در ایران می نویسد:
” جناب لرد پالمرستون برحسب تعلیمات جناب لرد، اینجانب افتخار دارد شرحی درباره مسلک جدید باب را ارسال دارم… . در یک جمله، این [در شمار] ساده ترین مذاهب است که اصول آن در ماتریالیسم، کمونیسم و لاقیدی نسبت به خیر و شر کلیه اعمال بشر خلاصه می شود“. (1)
همچنین، «ادوارد براون» که از طرف دولت استعمارگر انگلستان به دنبال ایجاد فتنه و فرقه سازی در ایران بود، در کتاب خود با عنوان «یک سال در میان فارس ها» می نویسد که مدت طولانی با عبا و ردا و سجاده به شهرهای مختلف ایران سفر می کرد. براون در خاطرات خود اعتراف می کند که در این سفرها، بیشتر با مردم عادی حشر و نشر داشته و از این طریق، فرقه بابیه را ترویج می نموده است. (2)
پیدایش بابیت و بهائیت، نه تنها شکافی عمیق در میان علمای شیعه و همچنین مردم عادی را سبب می شد، بلکه نظام پادشاهی انگلستان از طریق بکارگیری پیروان این دو فرقه قادر بود تا سیاست های شوم خود را در خاک عثمانی پیاده نماید. چرا که دولت عثمانی در آن زمان، دشمن سرسختی برای انگلستان به شمار می آمد.
پس از سرنگونی روسیه تزاری، بهائیت به طور کامل در خدمت دولت استعماری انگلیس قرار می گیرد. در آن زمان، فلسطین مستعمره انگلستان بود. در نتیجه، با تبعید حسینعلی نوری (3) به عکا در فلسطین، روابط بین بهائیت و انگلستان بیش از پیش مستحکم شد. از این زمان به بعد بود که دولت انگلیس توانست بابیت و پیروان آن را از نو سازماندهی نماید و به ابزاری مناسب برای رسیدن به اهداف و مقاصد خود تبدیل سازد.
این پیوند عمیق بین انگلستان و فرقه بهائیت در دوران عبدالبهاء (4) به اوج خود می رسد. وی در سال 1911 میلادی به اروپا سفر می کند و با انگلستان و سپس آمریکا روابط محکمی برقرار می سازد. از این رو، در نوامبر 1917 میلادی، دولت انگلیس اعلامیه ای صادر می کند مبنی بر تشکیل وطن ملی یهود در سرزمین فلسطین و در همین زمان نیز به فرمانده سپاه انگلستان امر می شود تا بهاء الله (حسینعلی نوری) تحت حمایت و محافظت کامل قرار گیرد. عبدالبهاء نیز به پاس همین حمایت هاست که در طول دوران جنگ جهانی اول، برای جلب نظر دولت انگلیس، به عنوان جاسوس این کشور، اطلاعات مناطق مختلف فلسطین را در اختیار انگلستان قرار می دهد. به همین دلیل، پس از اتمام این جنگ، دولت انگلیس نیز لقب «سر» و نشان «نایت هود» که بزرگترین نشان خدمت گزاری به این کشور را به وی اهدا می کند.
این پیوند تنگاتنگ بین انگلستان و بهائیت تا آن جا پیش می رود که محفل ملی بهائیت در انگلیس در آوریل 1967 میلادی به مناسبت روز تولد ملکه انگلیس، این گونه تبریک می گوید:
” محفل روحانی ملی بهائیان جزایر بریطانیا، به نمایندگی بهائیان جزایر بریطانیا، تبریکات صادقانه و مسرت آمیز خود را به مناسبت روز تولد آن علیا حضرت تقدیم علیا حضرت ملکه می نماید“.
موضوعات مرتبط:
علی محمد شیرازی کیست؟ (بخش اول)
علی محمد شیرازی کیست؟ (بخش دوم)
زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت در ایران (بخش اول)
زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت در ایران (بخش دوم)
جاسوس روس و پیدایش بابیت و بهائیت
پی نوشت ها:
1) اسناد وزارت امورخارجه انگلیس، پرونده شماره 379 60 152، به نقل از اسماعیل رایین، حقوق بگیران انگلیس درایران، تهران، انتشارات جاویدان، 1362، ص 112.
2) امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، تهران، انتشارات فراهانی، 1346، ص 282.
3) حسینعلی نوری ملقب به بهاء الله، مؤسس فرقه بهائیت است.
4) عبدالبهاء، لقب عباس افندی فرزند ارشد حسینعلی نوری است.
منابع:
- رضانژاد، ع. (1382)، شیخیه بستر پیدایش بابیت و بهائیت، انتظار، شماره چهارم
- اسماعیلی، م. (1387)، انگلستان و گسترش فرقه بهائیت در ایران (با تأکید بر عصر پهلوى)، تاریخ پژوهان، شماره شانزدهم
- محمدی، ع. (1388)، بهائیت، تاریخچه، اعتقادات و وضعیت کنونی، مجله معارف، شماره شصت و نهم
- شکراللهی طالقانی، ا. (1386)، خشت اول: بازشناسی و بازخوانی اسناد و نسخه های توبه نامه
