بازدیدها: 10

 

جاسوس روس و پیدایش بابیت و بهائیت

 

کینیاز دالگورکی، ابتدا در سفارت روسیه به عنوان مترجم مشغول به کار شد. این جاسوس روس که به دور از چشم سفیر و کارمندان وزارت خانه به ایجاد تفرقه در میان شیعیان مشغول بود، نقش برجسته ای در پیدایش فرقه بابیت و پس از آن بهائیت داشت.

 

 

علت تلاش روسیه تزاری برای ایجاد تفرقه در میان شیعیان

 

در قرن 13 هجری قمری، حکومت قاجار از ضعف و ناکارآمدی شدیدی رنج می برد. همین امر سبب شد تا تزارهای روس بر سرزمین پهناور ایران چشم بدوزند و برای رسیدن به آب های گرم خلیج فارس تلاش کنند. از این رو روس ها دو جنگ بی رحمانه را برای در نوردیدن مرزهای ایران طراحی و اجرا نمودند. در خلال این جنگ ها دولت تزاری روس با مانعی در مقابل خود مواجه شد به نام «عالمان دینی».

 

در حقیقت، مقاومت همین علمای دین از جمله ملا احمد نراقی و آیت الله کاشف الغطاء در برابر روسیه بود که موجب شد خسارت های فراوانی به سپاه این کشور وارد شود. بنابراین، روسیه تلاش نمود تا برای نیل به اهداف خویش، پیوند بین علمای دین و مردم را متزلزل و سست نماید. یکی از این اقدامات، مأموریت کینیاز دالگورکی، شاهزاده روس برای بی اثر نمودن کلام و جایگاه مراجع عظام تقلید و عالمان دینی در میان مردم بود.

دالگورکی برای این منظور، طلبه ای جوان به نام علی محمد شیرازی را که از پیروان فرقه شیخیه بود شناسایی نمود و او را تشویق کرد تا خود را امام زمان (عج) بنامد. البته علی محمد شیرازی پیش از این ادعا، مدعی ذکریت (علم به تفسیر و تأویل قرآن)، سپس بابیت (واسطه بودن بین امام زمان (عج) و مردم) شد و پس از آن نیز به مهدویت اکتفا نکرد و خود را تا مقام خدایی بالا برد.

 

 

جاسوس روس، عامل پیدایش بابیت و بهائیت

 

دالگورکی به بهانه یادگیری زبان فارسی به برخی از علمای شیعه نزدیک شد و سپس تظاهر نمود که اسلام آورده است. به همین دلیل، یکی از این علما به نام «شیخ محمد»، برادرزاده خود را به عقد وی در آورد. این جاسوس روس تا آن جا پیش رفت که در کربلا، در کسوت روحانیت ظاهر شد و خود را «شیخ عیسی لنکرانی» نامید. همین جا بود که با علی محمد شیرازی، جوانی پیرو فرقه شیخیه و اهل ریاضت و حشیش، آشنا شد.

 

وی در بخشی از خاطرات خود می نویسد:

“من در این فکر بودم که چگونه اختلافات را در میان مسلمانان گسترش دهم و چگونه ایران را به وسیله ایجاد نفاق و بدبینی، مسخر نمایم و تمام همتم متوجه این هدف بود… . من عده ای از یاران هم راز خود را به عنوان جاسوس تربیت کردم ولی هیچ کدام از آنان مانند «میرزا حسین علی بهاء» و برادرش «میرزا یحیی صبح ازل»  استعداد این کار را نداشتند”. (1)

 

به هر تربیت، دالگورکی با توجه به این که طلاب شیخی از جمله علی محمد شیرازی توانسته بودند در میان شیعیان تفرقه ایجاد کنند، با برخی از ایشان طرح دوستی ریخت. از طرف دیگر، پس از شنیدن سخنی از سید کاظم رشتی (2) که گفته بود: “شاید الان امام زمان در همین مکان درس حاضر باشند، اما من ایشان را نشناسم“، جرقه این توطئه در ذهن وی شکل گرفت که به علی محمد تلقین کند، امام زمان است.

 

با این وجود، از آن جا که علی محمد شیرازی از بیان این ادعا واهمه داشت، ابتدا خود را باب امام عصر و سپس امام زمان نامید. پس از آن به ترویج دعوت خویش در ایران پرداخت. در این میان، باب، ابتدا از سوی خویشاوندان خود طرد شد و سپس در حضور علمای شیراز چوب خورد و پس از تحمل چند ماه حبس  به علت شیوع وبا و هرج و مرج از این شهر گریخت.

 

در این جا بود که دالگورکی دوباره به کمک وی شتافت و از یار اصفهانی اش «معتمدالدوله»، خواست تا از علی محمد حمایت کند. اما این سفارش پس از مرگ معتمدالدوله بی نتیجه ماند و سبب دستگیری مجدد علی محمد و انتقال وی به تهران شد. حکومت قاجار نیز ابتدا او را به رباط کریم و سپس به ماکو و چهریق تبعید نمود. از این رو، دالگورکی به یاری دوستان، آشوب هایی را در حمایت از علی محمد شیرازی در برخی نقاط ایران بوجود آورد. همین مسئله سبب کشته شدن گروه بسیاری از مردم شد.

 

کلام آخر

توجه به این نکته ضروری است که عملکرد و نفوذ این جاسوس روس در پیدایش فرقه بابیت، ابتدا به صورت سری صورت پذیرفت، اما پس از سرنگونی حکومت تزاری در روسیه، این مسئله چنان آشکار شد که دیگر جای هیچ گونه شک و شبهه ای بجای نگذاشت.

 

 

موضوعات مرتبط:

علی محمد شیرازی کیست؟ (بخش اول)

علی محمد شیرازی کیست؟ (بخش دوم)

زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت در ایران (بخش اول)

 

 

 

پی نوشت ها:

1) نشریه خورشید مکه، شماره های بیست و یکم تا بیست و هفتم.

2) سید کاظم رشتی، جانشین شیخ احمد احسایی (بنیان گذار فرقه شیخیه) و استاد علی محمد شیرازی است.

 

 

منابع:

• شکراللهی طالقانی، ا. (1386)، خشت اول: بازشناسی و بازخوانی اسناد و نسخه های توبه نامه سید علی محمد باب، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره هفدهم، ص 155-175
• محمدی، ع. (1388)، بهائیت ;تاریخچه، اعتقادات و وضعیت کنونی، مجله معارف، شماره شصت و نهم